141 (2)

IV. Prawo międzynarodowe i prawo Unii Europejskiej w krajowym... 141

proponowano, by katalog powszechnie obowiązujących źródeł prawa Rzeczypospolitej obejmował nie tylko umowy międzynarodowe, ale także powszechnie uznane zasady prawa międzynarodowego (warto dodać, że wiele konstytucji odsyła wyraźnie do tych zasad, a niektóre - jak zwłaszcza art. 25 niemieckiej ustawy zasadniczej z 1949 roku - przyznają im moc ponadustawową). Propozycji tej jednak nie przyjęto, co oczywiście nie zdejmuje z państwa polskiego obowiązku przestrzegania pozaumownych norm prawa międzynarodowego (taki jest bowiem sens art. 9 konstytucji), ale nie pozwala na samoistne zaliczenie tych norm do krajowego porządku prawnego, bo -jak zobaczymy dalej - art. 91 ust. 1 konstytucji dopuścił takie zaliczenie tylko wobec niektórych typów umów międzynarodowych.

130.    Gdy chodzi o umowy międzynarodowe, • z punktu widzenia unormowań konstytucyjnych - zasadnicze znaczenie ma icłjpodział na umowy ratyfikowane i umowy nieratyfikowane. Decyduje to bowiem o skuteczności prawnej umów w wewnętrznym porządku prawnym. Zarazem jednak należy wyraźnie podkreślić, że - z punktu widzenia prawa międzynarodowego - każda umowa międzynarodowa, którą związało się państwo, ma dla niego charakter wiążący. Wynika z tego obowiązek przestrzegania tej umowy i realizowania jej postanowień, a naruszenie tego obowiązku może powodować międzynarodową odpowiedzialność państwa. W myśl bowiem art. 27 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 23 maja 1969 roku „Strona umowy nie może powoływać się na postanowienia swojego prawa wewnętrznego, jako uzasadnienie niewykonania umowy”.

W tej właśnie kwestii rysuje się jednak najwyraźniej brak pełnej koordynacji pomiędzy podejściem charakteryzującym prawo międzynarodowe a podejściem charakteryzującym prawo konstytucyjne. Prawo konstytucyjne nie zaprzecza wprawdzie, że związanie się przez państwo umową międzynarodową (jak też innymi normami prawa międzynarodowego, wynikającymi z innych źródeł) rodzi po stronie odpowiednich organów państwa obowiązek podjęcia wszelkich działań koniecznych dla wykonania tej umowy, w szczególności obowiązek wprowadzenia postanowień tej umowy do systemu prawa wewnętrznego i dokonania - w miarę potrzeby -odpowiednich zmian w tym prawie. Nie musi to jednak oznaczać, że każda umowa międzynarodowa automatycznie może się stać samoistnym źródłem praw i obowiązków jednostki, czyli podlegać bezpośredniemu stosowaniu przez sądy. Zależy to między innymi od sposobu unormowania tych zagadnień w konstytucji. Można więc sobie łatwo wyobrazić sytuację, w której stanowisko prawa konstytucyjnego rozminie się ze stanowiskiem prawa międzynarodowego - dość wspomnieć, że wiele konstytucji przewiduje badanie konstytucyjności umów międzynarodowych, przyznaje więc sobie wobec nich pozycję nadrzędną, co nie jest z kolei akceptowane przez prawo międzynarodowe.

131.    Ratyfikacja umowy międzynarodowej to akt - z reguły dokonywany przez głowę państwa - ostatecznego potwierdzenia woli państwa związania się tą umową międzynarodową. Tym samym w stosunku do tych umów, wobec których istnieje wymóg ratyfikacji, jej dokonanie nadaje umowie moc dla państwa wiążącą.

Trzeba jednak pamiętać, że dokonanie ratyfikacji stanowi dopiero ostatni etap dochodzenia umowy międzynarodowej do -k-tku. Najpierw konieczne jest zawarcie