192

192 Parlament. Struktura, skład i organizacja

Lordów wchodziło do niedawna około tysiąca lordów dziedzicznych, kilkunastu biskupów Kościoła anglikańskiego oraz tak zwani lordowie mianowani, których tytuł nie podlega dziedziczeniu, a którzy znajdują się w Izbie z uwagi na wcześniejsze zasługi, na przykład niektórzy byli premierzy, lub sprawowany urząd, na przykład Lordowie Prawa. Ceną, jaką musiała zapłacić Izba Lordów za zachowanie swej dotychczasowej struktury, była jednak utrata większości kompetencji.

W niektórych państwach unitarnych doszło natomiast do tak daleko posuniętej demokratyzacji procesu powoływania drugiej izby parlamentu, że zaczęła ona być powoływana w wyborach podobnych do wyborów pierwszej izby (najdalej poszły tu powojenne Włochy, gdzie prawo wyborcze do Izby Deputowanych i do Senatu było do niedawna identyczne). To rozwiązanie, oczywiście, pozwoliło Senatowi zachować dosyć istotne kompetencje.

Drugim zasadniczym źródłem dwuizbowości jest federalna struktura państwa. Punktem wyjścia były tu rozwiązania amerykańskie. Od samego początku obowiązywania Konstytucji Stanów Zjednoczonych kongres składa się z Izby Reprezentantów, wybieranej na zasadzie materialnej równości prawa wyborczego, oraz z Senatu, będącego sumą reprezentantów poszczególnych stanów (po dwóch senatorów z każdego stanu, niezależnie od liczby ludności, obecnie wybieranych w wyborach powszechnych). Amerykański Senat jest bardzo silną izbą - pod pewnymi względami przysługują mu większe kompetencje niż Izbie Reprezentantów, co jest rozwiązaniem nietypowym, bo współczesne drugie izby zajmują z reguły słabszą pozycję w strukturze parlamentu.

Państwem, które pierwsze na kontynencie europejskim wprowadziło dwuizbowość federalną, była Szwajcaria. Dwuizbowość parlamentu - w mało jednak typowym wariancie - zawsze była również cechą systemu politycznego Niemiec. Obecnie Parlament Federalny (Bundestag) wybierany jest w wyborach powszechnych przy zachowaniu materialnej równości prawa wyborczego. Natomiast druga izba - Rada Federalna (Bundesrat) - złożona jest z przedstawicieli poszczególnych krajów związkowych (landów) na zasadzie reprezentacji zróżnicowanej, ale zarazem spłaszczonej. Znaczy to, że liczba głosów przysługujących danemu landowi uzależniona jest od liczby mieszkańców, jednak nie może być niższa od trzech, a większa od sześciu (faktyczne różnice ludnościowe między landami są znacznie większe). Bundesrat w ogóle nie pochodzi z wyborów - jego członków delegują rządy poszczególnych landów (w praktyce przyjęła się zasada, zgodnie z którą w Radzie Związkowej zasiada premier danego kraju oraz kilku najważniejszych ministrów). Tym samym Bundesrat nie ma żadnej kadencji, jest to ciało o charakterze permanentnym, a jego członkowie zmieniają się w rytmie zmian rządowych na szczeblu poszczególnych landów. Nie znaczy to jednak, by Radę Związkową można było traktować jako organ oderwany od wyborców. Wprawdzie członkowie Rady znajdują w niej miejsce z racji zasiadania w rządach poszczególnych landów, ale taki premier czy minister - stosownie do założeń systemu parlamentarnego - musi być zarazem posłem, tyle że na szczeblu landu, a nie federacji. Rozwiązanie niemieckie jest nietypowe. W innych zachodnioeuropejskich federacjach wyłanianie członków drugiej izby parlamentu należy do części składowych federacji - kantonów w Szwajcarii czy też ich parlamentów, jak w Austrii.