1
4

że oba imiona są zapisane razem. Łatwo sobie wyobrazić, jakie stwarza to trudności identyfikacyjne, ale też jakie kryje w sobie bogactwo problematyki. Nieco lepiej zjawisko to zostało rozpoznane w odniesieniu do dynastii piastowskiej. Okazało się, że można w zjawiskach tych śledzić nie tylko prądy kulturalne, ale także tendencje polityczne. Chociaż zjawisko to ostatecznie zanikło w drugiej połowie XV w. na ziemiach polskich, to pojawiła się druga, analogiczna fala, w związku z chrztem i unią z Litwą. Tam procesy te można obserwować jeszcze w początkach XVII w. Mniejsze znaczenie ma przybieranie podwójnych imion przez zakonnice i zakonników, gdzie praktycznie jest to zmiana imienia. Analogicznie należy oceniać zjawisko nadawania podwójnego imienia, ale już chrześcijańskiego, który to zwyczaj pojawia się w XVII w., a upowszechnia w XVIII w. Niesie to jednak nowy problem, mianowicie, pod którym imieniem osoba występuje w codziennym życiu, pod pierwszym, czy pod drugim. Należy zwrócić uwagę, iż wśród szlachty niejednokrotnie nadaje się nie dwa, ale nawet kilka imion.

Inne zagadnienie wiążące się z imieniem, to sprawa trwałości świadomości narodowej odrębności, podtrzymywanej przez imiona (nawet neofici często zachowują swe żydowskie imiona), a także możliwość śledzenia wpływów obcych kultur (np. ruskiej). To samo można powiedzieć o odrębnościach religijnych, które znajdują swój wyraz w imionach, a także o modach obserwowanych wśród kultów świętych (np. przewaga świętych polskich nad obcymi), w których niejednokrotnie do głosu dochodzą wzrastające i malejące wpływy poszczególnych zakonów na społeczeństwo.

W sumie zjawiska te decydują zarówno o zasobie używanych imion, jak i częstotliwości ich używania. Jak się zdaje kryją się tutaj znaczne możliwości badawcze, zbyt mało wykorzystywane w badaniach.

3.6.2.33. Imiona przybierają niejednokrotnie cechy właściwości określonych terytoriów. Tak np. w XVII i XVIII w. na ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej ulubionymi imionami są imiona wielkich zakonodawców, co można by wiązać ze wzrostem fundacji klasztornych na tych ziemiach. Tadeusz jest charakterystyczny dla niektórych tylko regionów Litwy, tak jak Wendelin tylko dla Spiszą, a Wojciech dla Wielkopolski. Można tutaj wyznaczać nawet mikroregiony. Zjawisko to jest kształtowane wielorakimi czynnikami, dotąd należycie nierozpoznanymi.

3.6.3. Nazwisko — to nazwa wyróżniająca człowieka na zasadzie wspólnoty rodzinnej. Jednakże nie zawsze tak było w przeszłości. Było bowiem odnoszone do pojedynczych osób, na analogicznej zasadzie, jak imiona. Dzisiaj taką formę nazwiska określamy jako przezwisko.

3.63.1. Z punktu widzenia historii języka można wyróżnić następujące typy nazwisk (w ich rozwoju historycznym):

a) Najwcześniej pojawiają się w tej funkcji rzeczowniki pospolite. Nigdy jednak nie ma pewności, czy jest to jeszcze imię czy już przezwisko, chociaż rozszerzanie ich różnymi formantami zdaje się wskazywać na zaawansowanie takiej ewolucji (Ogorzała, Krzykała, Długota, Boruta).

84