1 (310)

. (12¹) Obrona Sokratesa

SOKRATES (4/0/46^-jW r. przed Chr.) - wyrocznia delficka orzekła, że jest „najmądrzejszy spośród wszystkich ludzi . Jeden z najznakomitszych filozofów starożytnych, nauczyciel Platona; twórca etyki i logiki; uosobienie ideału mędrca. Jego postać jest owiana legendą. Nie pozostawił po sobie żadnych pism, o jego życiu i nauce wiadomo głównie z tekstów jego uczniów. Sokrates przeniósł ciężar zainteresowań filozofów z przyrody na człowieka. Podobną postawę reprezentowali w jego czasach sofiści - nauczyciele przygotowujący intelektualnie do życia publicznego. W przeciwieństwie do nich, Sokrates jednak szukał wiedzy pewnej i prawdziwej. Jego działalność, za którą nie pobierał pieniędzy, polegała na rozmawianiu z ludźmi na rynku ateńskim. „Wiem, że nic nie wiem” — mawiał. W rozmowach tych zadawał tylko pytania, ale w ten sposób, że najpierw dochodziło do obalenia fałszywych przekonań rozmówcy, a potem do wydobycia z niego wiedzy rzetelnej. Celem Sokratesa było uświadomienie partnerowi dialogu, że najwyższym dobrem człowieka jest cnota (gr. arete), czyli moralna dzielność lub sprawność. Prowadzi ona do szczęścia, dlatego niemożliwe jest, by - rozumował Sokrates - ludzie czynili źle, gdy wiedzą, co jest dobrem, a co złem. Wychowanie człowieka polega więc na kształtowaniu jego umysłu. Działalność Sokratesa wywoływała różne reakcje. Jedni uważali go za dziwaka, który nie potrafi zadbać o siebie i swój dom, inni widzieli w nim wzór postaw moralnych i obywatelskich; jeszcze inni doprowadzili do oskarżenia i skazania go na śmierć, którą dzielnie przyjął.

„Zbrodnię popełnia Sokrates, bogów, których państwo uznaje, nie uznając, inne zaś nowe duchy wprowadzając; zbrodnię też popełnia, psując młodzież. Kara śmierci” - tak brzmiało oskarżenie wniesione przez garbarza Anytosa, poetę Meletosa i retora Lykona. Tak naprawdę kryły się za nim motywy osobiste (zazdrość o uczniów Sokratesa) oraz polityczne (działania przeciw sympatykom oligarchii, do których zaliczano krąg Sokratesa, niechętny zdemoralizowanej demokracji). Obrona Sokratesa to jeden z tzw. dialogów sokratycznych Platona, których celem była prezentacja poglądów samego Sokratesa. Według krytyków, w miarę wiernie oddaje jego przemówienia wygłoszone podczas wytoczonemu przeciw niemu procesu. Zawiera trzy mowy: główną mowę obrończą, mowę po pierwszym głosowaniu pięciuset sędziów (wylosowanych spośród wszystkich obywateli Aten), mowę pożegnalną po drugim głosowaniu - ostatecznym wyro-

1

Numery w nawiasach odsyłają do odpowiedniego rozdziału podręcznika.