20101005044

17.

17.

488

17, METODY BADAWCZE

zastosowaniu siły F, zależnej od średnicy kulki D i twardości materiału zgodnie ze wzorem

F = 9&06KD¹ N    (17.29)

gdzie K - współczynnik zależny od twardości, przyjmuje wartości:

K — 30 dla 96    650 HB (stal), żeliwo > 140 HB, miedź i stopy > 200 HB,

K ~ 15 dla 50-4-325 HB,

K= 10 dla 324-200 HB,

K =5 dla 164-100 HB,

AT = 2,5 dla 84-50 HB,

K= 1,25 dla 44-25 HB,

AT= 1 dla 3,24-20 HB.

Przy właściwym doborze siły średnica odcisku d powinna mieścić się w następującym zakresie

0MD ^d^ 0,6D    (17.30)

Liczba twardości jest określona jako stosunek siły do powierzchni czaszy odciśniętej w materiale ttDh, gdzie h jest głębokością odcisku, i wynosi

h | | [D -    - d²))    (1731)

Stąd

0,102-2F

nD\D -    - £)] gdzie: FwN,/)irfw mm.

Granicą stosowalności metody Brinella jest twardość 650 HBW (W - oznacza kulkę z węglików spiekanych).

Wadą metody Brinella jest konieczność pomiaru średnicy odcisku za pomocą lupy lub mikroskopu, ale zostały skonstruowane aparaty, w których obraz odcisku w dużym powiększeniu jest rzutowany na ekran z podziałką. co umożliwia bezpośredni odczyt jego średnicy. Liczbę twardości odczytuje się z odpowiednich tablic. Twardość Brinella zapisuje się następująco: np. 500 HBW/10/3000/20 (10 oznacza średnicę kulki w mą 3000 - obciążenie w kG, 20 - czas nacisku 20 s).

Metoda Rockwella (PN-EN ISO 6508-1:2006 (U)). W metodzie tej jako wgłębnika używa się kuli stalowej o średnicy 1/16 cala (1,588 mm), 2/16 cala lub stożka diamentowego o kącie rozwarcia 120° i promieniu zaokrąglenia r — 0,2 nim.

W zależności od twardości materiału dobiera się rodzaj wgłębnika i twardość odczytuje się na odpowiedniej skali. Do badania stali w stanie zahartowanym (o twardości HB > 400) używa się stożka, a twardość odczytuje się na skali czarnej C. Do materiałów miękkich stosuje się kulkę i twardość odczytuje na skali B (czerwonej). Skale te są przesunięte o 30 podziałck. Obciążenie całkowite przy stożku wynosi 1471 N (150 kG), a przy kulce 981 N (100 kG), przy czym najpierw'

daje się obciąż skali czarnej li lub 883 N (90 jednej podział twardości rósł hipotetycznej o 0,20 mm, a

HR

I—!—|J

HBW =

(17.32)

Zależnoś twardości ode nikiem. Warte dla skal B, E, Twardość Ro< 90 HRBW (ki Pomiar l pozostawia n dodatkowo ku wgłębnika i o Metoda jest diamento¹ 49, 98, 196, : twardości obli cisku A (w mi

HV

gdzie: d - śn równy 136°, Pomiaru