15

Zastosowanie AD wymaga d horyzonty.

• Każdy może przeprow,

AD nie wymaga dużych nak dawczych, które indywidua cji środków innych niż włas kle skomplikowanej, herm* niej solidne wykształcenie

• AD to sposób na opan

AD można przeprowadzać materiałów jest we współc podobieństw w materiała

różnią.

• AD nie wymaga obsz

AD można zdiStosomt do szego materiału - w metł

• AD jest twórcza

AD jako metoda badawc ludźmi, które trudno by na ujawnienie się kreal ry margines swobody ^ Przygotowując i przeprt

„nadmierne” przestrzeganie norm i reguł lub ich manifestacyjne kwestionowanie, zir_; nianie, naruszanie.

•    Funkcje poszczególnych elementów wypowiedzi, wykorzystywanie różnych po: mów dyskursu, a także stosunek do norm i reguł stanowią składowe strategii komuni cyjnych nadawców. Strategie te mają umożliwić osiągnięcie celów, które sobie nada' zakładają; mogą też umożliwić konstruktywną reakcję na zmieniające się warunki i do$t| sowanie się do tego, na ile się da osiągnąć zakładane cele. Badając dyskurs, zadajemy sobi^ zatem pytanie o funkcje i role poszczególnych jego składowych, ale cel analizy zawsa wymaga, by w tym samym czasie spojrzeć nań całościowo, pod kątem założonych i reat zowanych strategii. Jak pisze van Dijk: Znaczenie owych strategii można ukazać poprze analogię do gry w szachy: gracze przede wszystkim muszą znać reguły, jeśli w ogóle chc grać, ale będą też stosować rozmaite taktyki, gambity i specjalne posunięcia, składające si< na całościowe strategie obronne lub prowadzące do wygranej'^{1 2}*.

•    Analizując dyskurs, zawsze bierzemy pod uwagę kontekst, w jakim on występuje stan wiedzy, postawy i opinie zbiorowości, w jakiej dyskurs się pojawia, usytuowanie wy powiedzi na tle kultury, życia społecznego, systemu mediów itp.

•    Dyskurs traktujemy jako wyraz społecznej roli autora. Dziennikarz, ekspert, po lityk, pisarz, wreszcie tzw. zwykły człowiek nie uczestniczy w komunikacji za pośred nictwem mediów jedynie jako jednostka ludzka; zwykle reprezentuje grupy, instytucje, kultury itp. Może to czynić zupełnie świadomie (np. lider jakiejś partii udziela wywiadu, precyzując jej stanowisko) lub bezwiednie, odruchowo, po prostu dlatego, że (jak zakłada AD) człowiek nie może się całkowicie wyizolować ze swojego społecznego usytuowania. Zatem, analizując dyskursy w mediach, bierzemy pod uwagę usytuowanie komunikacyjne i społeczne autora / autorów; to, jakie instytucje, organizacje, grupy społeczne, klasy itp. reprezentuje autor / autorzy; jakie jest jego / ich usytuowanie w systemie mediów itp.

•    Dyskurs może się realizować jedynie przy zastosowaniu określonych psychologicznych mechanizmów poznawczych procesów umysłowych, za pomocą których ludzie reprezentują rzeczywistość, wytwarzają i odtwarzają teksty, rozumieją je i interpretują. Analiza dyskursu jest więc niemożliwa bez uwzględnienia psychologicznych mechanizmów poznawczych, które uczestniczą w ich wytwarzaniu.

Obok osobistych, jednostkowych mechanizmów poznawczych, każdy z nas reprezentuje coś, co van Dijk nazywa społecznymi mechanizmami poznawczymi^IS: wiedzę, postawy, emocje, wartości, normy, ideologie zbiorowości, do której należymy. Znaczna część naszych zdolności poznawczych jest po prostu uwarunkowana społecznie. Analizując dyskurs, także te społeczne mechanizmy bierzemy pod uwagę.

•    Analizując dyskursy, staramy się uniknąć błędu internalizacji przypisywania autorom analizowanych wypowiedzi naszych własnych pojęć, przekonań, założeń, sposobów opisu i kategoryzowania świata. W istocie jednym z najciekawszych zadań AD jest właśnie próba odkrycia, ujawnienia, ukazania systemu pojęciowego, przekonań, ukrytych założeń autorów dyskursu.

ile zwi

D, dot

1

¹⁴ T. van Dijk (red.) (2001): Dyskurs jako struktura i proces. Warszawa, PWN, 42.

2

' Ibidem.