270

dziedzinach, a akcentując odpowiedzialność Rady Ministrów za bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne państwa oraz ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju (art. 146 ust. 4 pkt 7, 8 i 11). Niemniej jednak konstytucja przyznaje prezydentowi pozycję najwyższego zwierzchnika sił zbrojnych (art. 134 ust. 1), choć zastrzega, że w czasie pokoju zwierzchnictwo to jest sprawowane za pośrednictwem ministra obrony narodowej (art. 134 ust. 2). Prezydenta nie można tym samym uważać za bezpośredniego dowódcę armii - sprzeciwiałoby to się zasadzie cywilnej i demokratycznej kontroli nad siłami zbrojnymi (art. 26 ust. 2 konstytucji). Funkcja najwyższego zwierzchnika ma raczej wymiar symboliczny, nie daje prezydentowa władzy rozkazywania, ale na pewno zastrzega prezydentowa prawo do informacji i konsultacji we wszystkich ważniejszych sprawach. W tym celu prezydent ma obowiązek powołać Radę Bezpieczeństwa Narodowego, jako organ doradczy w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa (art. 135).

W czasie pokoju, w normalnej sytuacji politycznej, konkretne kompetencje prezydenta sprowadzają się do podejmowania decyzji personalnych. Mianuje on szefa Sztabu Generalnego oraz dowódców rodzajów sił zbrojnych (art. 134 ust. 3), ale trzeba pamiętać, że te akty prezydenta wymagają kontrasygnaty. Prezydent nadaje też pierwszy stopień oficerski oraz - co ma w praktyce ważniejsze znaczenie - stopnie generalskie.

265. Rola prezydenta wyrasta natomiast w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa państwa. Była już mowa o tym. że wyjątkowo, gdy Sejm nie może się zebrać, postanawia on o wprowadzeniu stanu wojny (art. 116 ust. 2). Na czas wojny prezydent na wniosek premiera mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych (art. 134 ust. 4). może też, w razie bezpośredniego zagrożenia zewnętrznego bezpieczeństwa państwa, na wniosek premiera zarządzić częściową lub całkowitą mobilizację oraz użycie sit zbrojnych do obrony państwa (art. 136).

Korespondują z tym uprawnienia prezydenta dotyczące tak zwanych stanów nadzwyczajnych: stanu wojennego lub stanu wyjątkowego. Do ich wprowadzenia właściwy jest prezydent, konieczny jest jednak wniosek Rady Ministrów i następcze przedłożenie sprawy Sejmowi. Szerzej problematyka stanów nadzwyczajnych jest omówiona w poświęconym temu rozdziale.

D. Stanowienie prawa

266. Konstytucja z 1997 roku, podobnie jak i poprzedzające ją unormowania z 1989 i 1992 roku. przyznaje prezydentowi bardzo skromne kompetencje prawodawcze - zbyt silne było wspomnienie dekretu Rady Państwa o stanie wojennym z 1981 roku. Prezydent nie ma więc możliwości stanowienia aktów o mocy ustawy, chyba że w okresie stanu wojennego okaże się, iż Sejm nie może się zebrać na posiedzenie. Wówczas prezydent może wydawać rozporządzenia z mocą ustawy (art. 234). Wymaga to kontrasygnaty premiera, a po zebraniu się Sejmu rozporządzenia muszą zostać zatwierdzone, co należy traktować jako formę kontroli następczej.

We wszystkich innych sytuacjach prezydent może wydawać tylko akty podusta wowe:    •