270

270 Część III. Współczesne prądy i kierunki pedagogiczne

5.3. Pedagogika religii w Polsce

Pojęcie „pedagogika religii” przyjęło się w Polsce dopiero w latach dziewięćdziesiątych XX w. Mimo to już. na początku XX w. salezjanin Walenty Gadowski, m.in. pod wpływem tzw. metody monachijskiej, postulował metodyczne pogłębienie katechezy. W latach trzydziestych XX w. podobne postulaty sformułował na gruncie ewangelickim Karol Banszel (domagający się m.in. utworzenia katedry pedagogiki religii na wydziale teologii ewangelickiej). Po II wojnie światowej teoria nauczania i wychowania religijnego hyła rozwijana prawic wyłącznic na uczelniach katolickich. Brak zainteresowania innych środowisk był uwarunkowany ówczesną sytuacją polityczną. Problematykę tę podejmował w swoich wykładach z pedagogiki w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Stefan Kunowski. inspirujący się nic tylko doktryną wychowawczą Kościoła katolickiego, lecz również dorobkiem pedagogiki humanistycznej (m.in. myślą Sergiusza Hcsscna)⁶. Z perspektywy pedagogicznej, uwzględniając zarazem filozoficzne i teologiczne podstawy teorii wychowania chrześcijańskiego, uprawia swoją refleksję Janusz Tarnowski⁷.

Drugim nurtem inspiracji była katechetyka katolicka (m.in. Marian Linke), która po II Soborze Watykańskim poszerzyła zakres swojej refleksji o problematykę antropologiczną (tzw. zasada wierności Bogu i człowiekowi), co prowadziło do włączenia do dyskursu katechetycznego zagadnień pedagogicznych (Mieczysław Majewski, Jan Charytański). Na tym gruncie powstał program tzw. dydaktyki katechetycznej, opracowany m.in. przez Władysława Kubika i Jana Szpeta⁸.

W latach dziewięćdziesiątych XX w. w badaniach procesów edukacji religijnej uwidoczniły się trzy główne nurty. Pierwszy wiązał się z. zakorzenioną w polskiej tradycji teologicznej wizją uprawiania katechetyki jako subdyscypliny teologii pastoralnej, otwartej na dorobek innych nauk. Procesy edukacji religijnej były podejmowane przez pryzmat problematyki katechetycznej, a więc realizacji katechetycznego mandatu Kościoła w różnych środowiskach (m.in. Władysław Koska. Kazimierz Misiaszck, Zbigniew Marek, Roman Murawski). Podejście takie jest popularyzowane m.in. na łamach czasopisma „Katecheta" (wydawane od 1957 r.).

Drugą tendencją jest podejmowanie zagadnień edukacji religijnej w kontekście analiz teoretycznych podstaw pedagogiki i wychowania (Franciszek Adamski. Marian Nowak), konkretnych katolickich koncepcji wychowania (Alina Rynio, Czesław Kustra), środowisk wychowawczych (Józef Wilk) czy też psychologicznych aspektów religijności (Józef Król) oraz kondycji religijnej i moralnej społeczeństwa (Janusz Mariański, Andrzej Potocki). Oba te nurty, mimo że w pewnym stopniu wiążą się z badaniem problematyki edukacji religijnej, czynią to przez pryzmat

S. Kunowski. Podstaw współczesnej pedagogiki. Warszawa 1993.