432

432 Polska vr Unii Europejskiej

ją tzw. traktaty założycielskie) i prawo pochodne (gdzie podstawową rolę odgrywają akty stanowione przez organy UE - zwłaszcza rozporządzenia i dyrektywy). Była też już mowa i o tym (zob. pkt 135). że dla pozycji prawa unijnego w krajowym porządku prawnym znaczenie podstawowe mają trzy zasady:

1)    bezpośredniej skuteczności prawa Unii Europejskiej w krajowych porządkach

prawnych;

2)    pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej przed prawem krajowym;

3)    jednolitości stosowania prawa Unii Europejskiej.

Raz. jeszcze trzeba też podkreślić, że stosowanie prawa unijnego należy przede wszystkim do organów krajowych - do władz administracyjnych i organów sądowych. Na tym tle powstają w działalności sądów polskich różnego rodzaju problemy, w szczególności związane z ustalaniem wykładni prawa Unii Europejskiej, z rozstrzyganiem kolizji pomiędzy normami prawa Unii Europejskiej a normami prawa krajowego, z badaniem konstytucyjności norm praw'a Unii Europejskiej.

404. Stosowanie prawa Unii Europejskiej należy w' ostatecznym rachunku do sądów, bo na podstawie przepisów tego prawa (często stosowanych wspólnie z prawem krajowym) rozstrzygają one sprawy indywidualne. Przyjmuje się tu zasadę (domniemanie) znajomości prawa przez sąd: powinien on rozstrzygnąć spraw-ę w' oparciu o swą wiedzę o prawie Unii, zwłaszcza że często może się oprzeć na bogatym już orzecznictwie obu sądów Unii Europejskiej. Zarazem jednak zasada jednolitości stosowania prawa unijnego wymaga, by zachow'yw'ało ono takie samo znaczenie we wszystkich państwach członkowskich. Zapewnieniu owej jednolitości służy w' szczególności instytucja pytań prejudycjalnych zadawanych przez sądy krajowe, przewidziana - w nieco zróżnicowanym kształcie - we wszystkich trzech filarach Unii.

Najistotniejsze znaczenie mają pytania prejudycjalne zadawane na podstawie art. 234 TWE, który ustanawia właściwość Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości do orzekania o: wykładni Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz o ważności i wykładni aktów' przyjętych przez instytucje Wspólnoty. Artykuł 234 przewiduje dalej, że jeżeli na tle tych kwestii pojawi się wątpliwość w postępowaniu przed sądem krajowym, to sąd ten może (a gdy jest sądem ostatniej instancji - musi) zwrócić się z odpowiednim pytaniem prejudycjalnym do Europejskiego Trybunatu Sprawiedliwości.

Przeniesienie tych zasad na grunt polskiego wymiaru sprawiedliwości w'ymaga zwrócenia uwagi na kilka kwestii. Po pierwsze, z pytaniem prejudycjalnym może się zwrócić tylko sąd. a kwalifikacja danego organu jako sądu dokonywana jest w oparciu o kryteria wynikające z prawa Unii Europejskiej. Nie ulega wątpliwości, że do tak rozumianych sądów zaliczają się w-szystkie sądy w' rozumieniu rozdziału VIII konstytucji, a także oba trybunały (choć można zastanawiać się. czy TK. orzekając w procedurze kontroli abstrakcyjnej, zawsze wypełni niezbędne cechy właściwe sądowi). Więcej problemów' może się pojawić w odniesieniu do pozasądowych organów orzekających, na przykład - jak zauważa R. Ostrihansky - wmbec Izb Morskich. Urzędu Patentowego czy sądów polubownych. Nie powinno natomiast^odzić trudności wyodrębnienie kategorii „sąd ostatniej instancji" (bo tylko ten ma obowłązek zadawania pytań prejudycjalnych). nie wydaje się zwłaszcza, by ewentualna możliwość wniesienia skargi konstytucyjnej do