5

ossfcjr*    co informuje, kto jest wykonawcą czynności.

-    jaałi- informuje o czasie czynności. Obecnie w języku polskim wyróżniamy czas przeszły, teraźniejszy i przyszły.

* Lfxbx- informuje o realności wykonywania czynności. Wyróżniamy

try b oznajmujący- czynność odbywała się. odbywa się i będzie się odbywać, np : biegałem - biegam - będę biegał, tryb przypuszczający- czynność, której zaistnienie jest pożądane. lecz niepewne, np.: zrobiłabym, kupilibyśmy, tryb rozkazujący- nakaz, np.: rób. idź. jedz,

-    liczb¹.- istnieją dw ie liczby: pojedyncza i mnoga.

-    sironv- wyróżniamy:

stronę czynną - podmiotem jest osoba wykonująca czynność, np.: Chłopice je kanapkę.

stronę bierna - podmiotem jest osoba statyczna, ponieważ biernie poddaje się czynnościom, np.: Kanapka została zjedzona przez chłopca, stronę zwrotną - podmiotem jest osoba n3 której skupia sic czynność (użscic zaimka zwrotnego), np: Anna ubiera się.

9)

wyraz podstawowy to wyraz, od którego tworzone są inne wyrazy, wyraz pochodny to wyraz utworzony od wyrazu podstawowego np. pisać * pisarstwo, dom - domownik, biegać - bieżnia, cukier - cukicmiczka wyraz pochodny może być wyrazem podstawowym d!a innych wyrazów, np. mówić • mówca - mównica

wyraz pochodny- temat słowotwórczy (podstawa słowotwórcza)* formant

Rzeczowniki tworzone są od innych rzeczowników, przymiotników albo od czasowników . Przymiotniki powstają od innych przymiotników, rzeczowników albo czasowników . Czasowniki zaś tworzymy od innych czasowników, rzeczowników albo przy miotników.

Wyraz pochodny może być tworzony także od wyrażenia przyimkowego. np. po południu • popołudniówka, pod brodą - podbródek

rdzeń to najmniejsza podstawa słowotw órcza w temacie niepodzielnego słow otw órczo wyrazu. Jest składnikiem wszy stkich wy razów pochodnych, nazywanych pokrewnymi. Grupa wyrazów pokrewnych wraz z podstawą tworzy rodzinę wyrazów klucz • kluczossy - klucznik

Wyrazy pochodne mogą zawierać odmienne postacie rdzenia, które różnicowane są przez oboczności samogłoskowe i spółgłoskowe - rdzeń oboczny.

pięść : piąstka (ę:ą). koło : kółko <o:ó)

Wyraz pochodny, który powstał z dwóch wyrazów podstawowych.jest nazywany wyrazem złożonym. Wyróżniamy: ^y złożenia - w tych wyrazach podstawy słowotwórcze łączy zazwyczaj cząstką -o- lub -i- (grotołaz), ^v zrosty - w tych wyrazach podstawy słowotwórcze nic są łączone dodatkowymi cząstkami (Wielkanoc), ^v zestawienia - te wyrazy pisane są osobną, lecz stanów ia nazwę jednej rzeczy (maszyna do pisania) kategoria słowotwórcza- to klasa wyrazów pochodnych o znaczeniu ogólnym, które jest analogiczne, jak nazwa cechy, czynności, wykonawcy czynności.

Wyrazy takie można tworzyć przy pomocy formamów:

-anic. -cnie. -cic (pisanie, krojenie, bicie).

-ko, -ankafrozgrywka, wyliczanka),

odrzucenie przyrostka wy razu podstawowego (wybieg).

wykonawca czynności:

-acz. -arz. -ca, -ak (palacz, małarz. odbiorca, pismak).

•icicl. -ycicl. -ator (pocieszyciel, przedstawiciel, adorator). cecha:

-ość (marność).

-ota. -stwo (spiekota, panieństwo). narzędzie:

-arko. -acz. -nica. alka. -ka (spawarka, zapylacie, nagrzewnica, gałka, nakrętka).

Miejsce:

•alnia. -amia. -ownia. -isko (poczekalnia, palarnia, żwirownia, żwirowisko).

typ słowotwórczy- to klasa wyrazów pochodnych, które należą do tej samej kategorii, lecz zostały utworzone od tej samej części mowy i za pomocą tego samego formantu. jak malarz i pisarz albo poczekalnia i bawialnia.

dodatkowe informacje (zę y/koly podstawowej (II ętap edukacyjny): części mowy

odmienne: rzeczownik, przymiotnik, czasownik.. zaimek, liczebnik

nieodmienne: przysłówek, przyimek. spójnik, wykrzyknik, partykuła

Rzeczownik - oznacza przedmioty: osoby, zwierzęta, rośliny, czynności, rzeczy, zjawiska

W zdaniu może pełnić funkcje:

-podmiotu: Adam łowił ryby.

•przydawki: Zabawki dziecka były rozproszone po całym domu.

-orzecznika: Mój tata jest inżynierem.

-dopełnienia: Snuli marzenia o wakacjach.

•okolic/nika: Zrobiłam zakupy na largu.

Odmienia się przez przypadki i liczby, ale nic prze/ rodzaje.

Czasownik ([satr/pkt.Si Przymiotnik

W zdaniu może pełnić funkcje:

-przydawki: Sympatyczny przechodzeń zapytał mnie o drogę •podmiotu: Chory został już wypisany ze szpitala.

-dopełnienia: Na polu bitwy nic było już ani jednego rannego.

-orzecznika: Marek jest rozrzutny.

Odmienia sic przez przypadki, liczby, rodzaje.