529

mglisto || mgliście, promienisto || promieniście itp. Formy na -o są starsze ■ i najczęściej różnią się funkcjonalnie: występują w funkcji predykatu: Było " mglisto, ale Tłumaczył się mgliście, natomiast wyłącznie kamienisto, lesisto (Było tam kamienisto, lesisto), ponieważ występują one jedynie jako predykaty w zdaniach bezpodmiotowych.

Podobne zróżnicowanie występuję i przy innych dubletach: smutno || smutnie, tęskno || tęsknie (Było mu smutno, tęskno, ale Spojrzał smutnie, tęsknie). Podobnie: Było nudno, ale Mówi nudnie || nudno. Innego typu zróżnicowanie semantyczne występuje w parze równo || równie, w której drugi człon ma znaczenie przenośne ‘w równym stopniu, tak samo*.

2.3. PRZYSŁÓWKI PREFIKSALNO-SUFIKSALNE

Znacznie mniej liczne są przysłówki deryw'owane od przymiotników za pomocą jednoczesnej prefiksacji i sufiksacji. Występujące w funkcji formantu prefiksy i sufiksy, np. po- i -u (po polsku <—polski), z- i -a (z francuska *-francuski), do-i -a (do syta <—syty), są genetycznie przyimkami i końcówkami fleksyjnymi niezłożonej odmiany przymiotników, jednakże synchronicznie nie stanowią one żywych połączeń składniowych i są motywowane wprost przez odpowiednie-przymiotniki: po amatorsku ‘w sposób amatorski’ lub rzeczowniki ‘jak amator’. Formacje prefiksalno-sufiksalne najczęściej mają oboczne przysłówki na -o, -e synonimiczne (np. mistrzowsko || po mistrzowsku) lub różne semantyczne (sucho || do sucha, na sucho)-, rzadziej występują jako jedyne derywaty od danego przymiotnika (np. studencki —> po studencku, przy braku "studencko). Od bardzo wielu przymiotników nie derywuje się tego typu przysłówków, są one tworzone znacznie mniej regularnie aniżeli typ z sufiksami -o, -e.

Najliczniejszą grupę stanowią współcześnie derywaty z prefiksem po-i sufiksem -u (dawna końcówka celownika): po chamsku ‘w sposób chamski’, po ojcowsku, po francusku, po chińsku itp. Tworzone są niemal regularnie od przymiotników z sufiksem -ski (i rozszerzeniami: -owski, -ewski, -ański, -cki), zachowujących żywą motywację rzeczownikową: przysłówek semantycznie nawiązuje wprost do rzeczownika (po królewsku ‘jak król’, po warszawsku ‘jak w Warszawie’, po koleżeńsku ‘jak kolega’, po obywatelsku ‘jak obywatel’ itp.), choć oczywiście możliwa jest także motywacja przymiotnikowa (Postępuje po koleżeńsku ‘jak kolega’ || ‘w sposób koleżeński’). Od przymiotników o zatartym związku motywacyjnym z rzeczownikiem derywatów tego typu na ogół się nie tworzy (wyjątek po męsku), np. elegancki -> elegancko (a nie ‘po elegancku).

Podstawami są przede wszystkim przymiotniki derywowane od nazw zawodów, przynależności społecznej (po kupiecku, po kominiarsku, po aptekar-sku, po koleżeńsku, po nauczycielsku, po mieszczańsku, po chłopsku), nosicieli cech (po bohatersku, po cudacku, po partacku, po przyjacielsku), przynależności do kierunków ideologicznych, filozoficznych (po faszystowsku, po chrześcijańsku, po marksistówsku).

Najbardziej regularną grupę stanowią derywaty od nazw narodowości oznaczające ogólnie ‘sposób postępowania (zachowania się) właściwy danemu

529