586

zasłonka) i końcówka -a (jak np. w głowa, ręka). Z punktu widzenia budowy słowotwórczej zakładka jest formacją dwuelementową: derywatem odczasowniko-wym, utworzonym od podstawy zakładać za pomocą formantu sufiksalnego -k(a).

Zatem kombinacja czterech elementów: P, R, S, FI (gdzie P - prefiks, R - rdzeń, S - sufiks, FI - końcówka fleksyjna; nawiasy sygnalizują hierarchię związków, w jakich wymienione segmenty pozostają) dla słowotwórstwa może micó postać: [[PR]+S]+F1: [[zakład) + k]+a\ [P+[RS]]+F1: lpra+[dziadek]]+d lub 1P+[R)+S)+F1: [o+[fa«f]+n]+a; dla fleksji we wszystkich wypadkach będzie to [P R S]+F1: [zakladk]+a, [pradziadekJ+p, [okosm]*a; dla morfotaktyki natomiast zawsze - [P+R+S+FI]: [za-kład-k-a\, \pra-dziad-ek-P], [o-kost-n-a].

1.2. PODZIAŁ MORFOTAKTYKI

Na morfotaktykę składa się paradygmatyka morfotaktyczna i syntagmatyka morfotaktyczna. Paradygmatyka morfotaktyczna daje opis formalnych środków systemu morfologicznego danego (polskiego) języka i ich wzajemnych relacji. Syntagmatyka morfotaktyczna określa możliwe (dopuszczalne) w danym języku typy struktury morfemowej leksemów.

1.3. JEDNOSTKI MORFOTAKTYKI

1.3.1.    Segmenty morfologiczne i ich klasyfikacja

Najmniejszą jednostką podlegającą opisowi w ramach morfotaktyki jest segment morfologiczny. W leksemie (L) wyróżnia się dwa typy segmentów: obligatoryjny segment centralny - rdzeń (R) oraz fakultatywne segmenty poboczne. Podziału segmentów pobocznych na prefiksy (P) i sufiksy dokonuje się ze względu na pozycję poszczególnych jednostek względem rdzenia. Segmenty znajdujące się przed rdzeniem to prefiksy, segmenty występujące po rdzeniu to sufiksy (zob. wyżej). Na sufiksy składają się trzy funkcjonalne klasy jednostek: a) końcówka fleksyjna (FI) - pierwszy od końca element wyrazu, właściwy wyrazom odmiennym, pełniący funkcję gramatyczną; b) sufiks właściwy (S) - element znajdujący się między rdzeniem a końcówką fleksyjną, pełniący funkcję słowotwórczą; c) intermorf (I) - element znajdujący się między rdzeniem a sufiksem właściwym, nieidentyfikowalny funkcjonalnie lub formalnie z żadnym z sufiksów słowotwórczych.

Uwaga. Intermorf może również wystąpić w charakterze elementu łączącego człony wyrazu złożonego (por. też s. 588).

1.3.2.    Podstawowe pojęcia syntagmatyki morfotaktycznej

Opisu segmentów dokonuje się w obrębie ciągów morfologicznych, tj. sekwencji konkretnych jednostek, np. dom-ecz-ek-0, jęz-or-ek-0, kosz-ycz-ek-0. Ciągi morfologiczne zawierające tę samą liczbę segmentów należących do tej samej klasy jednostek morfologicznych, które pozostają ze sobą w tych samych związkach syntagmatycznych, tworzą strukturę morfologiczną. Np. ciągi morfologiczne dom-ecz-ek-0, jęz-or-ek-0, kosz-ycz-ek-0, pierz-yn-k-a, tenis-ist--k-a, interes-ant-k-a tworzą strukturę R_MbS_subS_subFl, ciągi segmentów blond-as-

586