66

ona przyswoić sobie społeczne status quo oraz tworzyć nowy obraz świata^l2. Dla wyjaśnienia tej zasady ciągłości i zmienności można posłużyć się metaforą stopniowych, niezauważalnych zmian społecznych, które bazując na status quo, w pewnych obszarach poza ten stan wykraczają. Zmiany te jednak są „rozpisane” na długie lata i nie zaburzają równowagi społecznej.

Procesy edukacyjne skupiają się na stymulowaniu rozwoju jednostki, szczególnie poznawczego i moralnego, przebiegającego według psychologiczno-społecz-nego standardu ' \ Są to stałe fazy rozwoju, których osiąganie stanowi cel działań edukacyjnych. Pedagog odnosząc się bezpośrednio do zależności przyczynowo-skutkowych regulujących życie społeczne, stawia przed wychowankami zadania, których wykonanie ułatwia nabywanie nowych, wyższych niż. uprzednie kompetencji intclcktualno-społecznych ^M potrzebnych do sprawnego funkcjonowania w święcie społecznym.

Opisane paradygmaty stanowią zespoły przesłanek wyjaśniania praktyki eduka-cyjnej. jakie ukształtowały się w pedagogice. Warto zauważyć, że w zasadzie rysunek 3.2 można analizować horyzontalnie i wertykalnie. Powyżej został on zinterpretowany wertykalnie, choć nie pominięto zawartości merytorycznej wymiaru poziomego. Dla ostrości analizy można dodać, że eksponując wymiar stopniowej regulacji i radykalnej zmiany, otrzymamy odmienne rozłożenie akcentów. Wówczas paradygmat radykalnej zmiany edukacyjnej będzie analizowany w wersji pajdoccnlryzmu (teoria krytyczna z perspektywy interesów podmiotów edukacji) i w wersji didaskaloccntryzmu (teoria krytyczna z perspektywy interesów' organizacji społecznej). Analogicznie - paradygmat stopniowej regulacji procesów edukacyjnych wystąpi w wersji pajdocentryzmu (teoria równowagi z perspektywy jednostki) i w' wersji dida-skalocentryzmu (teoria równowagi z perspektywy organizacji społecznej).

Jak pokazano na rysunku 3.2. pedagogika jest nauką wieloparadygmatyczną, oferującą zróżnicowane sposoby interpretacji rzeczywistości edukacyjnej. Próbując syntetyzować zawartość I. rozdziału tej części podręcznika, warto nawiązać z omawianej perspektywy do problemu pojęć pedagogicznych i metod zbierania danych o praktyce edukacji.

Każdy paradygmat konsekwentnie prowadzi do zróżnicowania definicji podstawowych pojęć, takich jak edukacja, wychowanie, kształcenie itd.

W kategoriach pajdocentryzmu zorientowanego na radykalną zmianę (humanizm) wychowanie będzie rozumiane jako świadome działanie edukacyjne nastawione na wzmacnianie swobodnego rozwoju dziecka i usuwanie jego społecznych blokad.