65

pokoleń, odtwarzając status quo. Szkoły realizują szeroko pojęty interes społeczny, zapewniając niezbędne kadry dla wszystkich dziedzin gospodarki. W systemie tym dziecko nie koncentruje się na przeżywaniu swego dzieciństwa, lecz przygotowuje się do pełnienia dorosłych ról. Jego indywidualność pozostaje poza zasięgiem zainteresowania pedagogów. Projekt edukacyjny przewiduje osiągnięcie określonych sprawności społecznych opartych na przyswojeniu przez ucznia konkretnej puli wiedzy i na nabyciu kompetencji poznawczych i moralnych potrzebnych do funkcjonowania w strukturach społecznych. Wiedza publiczna uznana za obiektywną wkracza w miejsce wiedzy osobistej ucznia, zaczynając dominować i budować nowe kryteria oceny otaczającego go świata, kryteria coraz mniej zindywidualizowane. Rozwój człowieka jest konceptualizowany jako zmiany zachodzące w jego osobowości pod wpływem środowiska, w którym jednostka żyje. I dzieje się to nieświadomie oraz niezależnie od intencji.

Didaskalocentryzm w wersji paradygmatu strukturallstycznego jest paradygmatem tworzonym przez teorie krytyczne, które włączają praktykę edukacji w konflikty społeczne, czyniąc z niej narzędzie walki o dominację. Zmiana społeczna jest ujmowana w kategoriach radykalnego przewrotu ideologicznego. Procesy edukacyjne jej służące mają charakter historyczny i obiektywny, są zaplanowane i nastawione na wywoływanie pożądanych ze społecznego punktu widzenia (w danym kontekście historycznym) rezultatów w osobowości wychowanka". Pedagog modeluje zachowania wychowanka, przekazując mu obowiązujące sposoby rozumienia i działania w świecie. Rozwój jednostki odbywa się poprzez kształtowanie osobowości według przyjętego, zewnętrznego wobec niej wzorca. Stosowane są metody nagradzania i karania, modelowania, wpływu wychowawcy itp. W rezultacie zwolennicy tego paradygmatu twierdzą, że osobowość człowieka jest odbiciem stosunków społecznych.

Procesy edukacyjne mogą służyć ponadto kształtowaniu świadomości nierówności społecznych, przygotowaniu do walki uprzywilejowanych lub zmarginalizo-wanych grup społecznych o lepszy świat, zdefiniowany przez, przywódców społecznych lub przez grupy uciśnione mające dostęp do organizacji praktyki edukacyjnej.

W obrębie tego paradygmatu lokuje się przede wszystkim teoria wychowania tradycyjnego (Herbart) oraz pedagogika pozytywistyczna.

Didaskalocentryzm odniesiony do paradygmatu funkcjonalistycznego jest nastawiony na stopniową regulację homeostazy społecznej. Procesy edukacyjne pozostające nadal odbiciem społecznego status quo nie służą odkrywaniu nierówności społecznych, utrzymywaniu dominacji czy emancypacji.

W tekstach pedagogicznych opierających się na powyższych założeniach ontologicznych ujawnia się wyraźny nacisk na powiązanie edukacji z celami społecznymi, przy czym edukacja ma umożliwiać taki rozwój jednostki, aby mogła