P1090727

38

38

poznawczych, prasoznawczych, literaturoznawczych i szeroko pojętych kompetencji odbiorczych, na co składają się:

—    umiejętność stosowania różnych technik czytania zależnie od celu (czytanie orientacyjne, użytkowe, studiowanie tekstu* czytanie krytyczną czytanie dla relaksu) i rodzaju tekstu (literatura piękna, teksty informacyjne);

—    opanowanie sztuki efektywnego szybkiego czytania (powyżej 300 słów/inin.), stosowanie tzw. superlektury, tj. szybkiego czytania se-lektywnego^5S; .

— umiejętność posługiwania się książkami i czasopismami, a zwłaszcza wydawnictwami informacyjnymi, na podstawie znajomości ich budowy fizycznej i tekstowej, sprawne korzystanie z aparatu informacyj-ńo-pomocniczego;

— umiejętność trafnego, wielostronnego i krytycznego odbioru różnego rodzaju tekstów: literatury pięknej, literatury faktu, publicystycznej, popularnonaukowej i naukowej, której stopień trudności pozwalają przezwyciężyć kompetencje, jakie daje określony poziom wykształcenia;

—    gotowość przyjęcia nowych zjawisk literackich, nowych kodów literatury⁵⁶;

—    umiejętność odczytania dzieła literackiego jako dzieła sztuki. Konrad Górski sugeruje występowanie niejako wrodzonych zdolności

odbioru dzieła literackiego — „słuchu literackiego” na podobieństwo słuchu muzycznego. Jest to zdaniem autora wrażliwość na odbiór kodu poetyckiego. „Praca i wysiłek intelektu musi się opierać na, tym materiale poznawczym, jakiego dostarcza odbiorcza wrażliwość na oddziały-• ; •. \ wanie środków artystycznych danej sztuki” ⁵⁷.

Trafność odbioru literatury niebeietrystycznej polega na: .1. rozu-mieniu zawartych w tekście informacji, 2. odtworzeniu „powiązanych J    ze: sobą głównych myśli wraz z materiałem dowodowym, oddających

j ;_v . razem strukturę myślową tekstu” ⁵® co prowadzi do rozumienia tez, i; •    / .teorii, i idei zawartych w tekście; 3. umiejętności selekcji i syntezy _Lin-

V foiinaqi ^ „^znać dzieło naukowe to tyle, co wiernie i wyczerpująco ■ zrozumieć jego 'treść’, czyli sens twierdzeń w nim zawartych”⁶⁰.

:„‘W/przypadku literatury pięknej, której teksty cechują się potencjalną T^Ioznaeznością, zostawia się czytelnikowi swobodę interpretacji, byle-

V ;-*-vZ;:Ś.z kut n i k:'Szybkie czytanie. Warszawa 1979; M. A. Tiriker: Podstawy ' efektywnego czytania. Warszawa 1980; F. Król; Sztuka czytania. Warszawa 1982. ** Sła wiński; Socjologia literatury... s. 46.

Górski: Zdolność odbioru dzieła sztuki jako organ poznawczy. „Pa-V.:■ łnlętnifc literacki'* 1979 z, 2 s. ;5,

^: •    « W; Szc wczuk: Recepcja treści oświatowych. Wrocław 1966 s.. 130.

v •• •• *fX. Ma tulfca: Selekcja ■' i .synteza informacji w procesie samokształcenia.

by nie sprzeniewierzała się głównej funkcji dzieła, wyznaczonej przez autora⁶¹.    •.

O poziomie odbioru lektury decyduje erudycja czytelnika, znajomość języka i bagaż jego doświadczeń życiowych. Szczególną rolę odgrywają kompetencje literaturoznawcze, a więc znajomość historii i teorii literatury, umiejętność analizy dzieła literackiego i duże doświadczenie czytelnicze, znajomość Wielu dzieł literackich dawnych i współczesnych®².

Umiejętności odbiorcze polegają też na zdolności spożytkowania lektury w realizacji różnych zadań życiowych.

- Trzeci etap samodzielnej pracy umysłowej — to utrwalanie rezultatów lektury za pomocą różnych technik, m.in. sporządzanie różnych typów notatek (notki bibliograficzne, adnotacje, cytaty,, tezy, plany, streszczenia, konspekty) i ich racjonalne przechowywanie. Jest to umiejętność niezbędna w wykonywaniu wielu zawodów i w procesie .ustawicznego kształcenia się, podobnie jak umiejętność organizacji pracy umysłowej i warsztatu pracy samokształceniowej.

_: : Reasumuj ąc: na kompetencje czytelnicze składa się wiedza o świede przekazów piśmienniczych i stosowanie tej wiedzy w praktyce czytelniczej, czyli umiejętności czytelnicze, które w toku dłuższego obcowania z książkami i czasopismami nabierają cech sprawności i zachowań nawykowych. Aktualizują się one i w różnych przejawach aktywnośd czytelniczej, jak np. korzystanie z bibliotek i księgarń, i w wyborze lektury za pomocą różnych narzędzi informacji, i w procesach recepcji, czyli w_r rozumieniu lektury, jej wykorzystywaniu i utrwalaniu jej rezultatów.

Pojęcie„kompetencje czytelnicze” zostało tu użyte w szerokim znaczeniu: obejmuje ono wiedzę i umiejętnośd czytelnicze, niezbędne we ^wszystkich typach zachowań czytelniczych, podczas gdy niektórzy autorzy odnoszą je głównie do procesów recepcji literatury pięknej. Np, we-■ dług Andrzeja Roberta Zielińskiego kompetencje czytelnicze — to „wiedza i doświadczenie w zakresie obcowania z dziełem literackim"*³. „Kompetencje czytelnicze ujawniają się w postad zdolnośd. przyjmowania i interpretowania określonego poziomu tekstów literackich”?¹,

. J. La lewi c z: Semantyczne wyznaczniki lektury. [W:l Problemy odbioru. i odbiorcy. Red. T. Bujnicki, J. Sławiński. Wrocław¹ 1977 s. 15; K. Głombiow-s ki:    ontologicznym założeniem utworu literackiego [...I jest wielość konkre

tyzacji, a prawem czytelnika — swoboda ich wyboru. Każda zaś z nich może być uwierzytelniona przez autora dzieła, jeśli lektura przebiega w granicach'poszanowania prawdy ideowo-moralnej, wartości artystycznej i perspektywy poznawcze! . utworu”> (Książka w procesie komunikacji społecznej... s. 134).

, S. Burkot, B. Faron: Wiedza o literaturze na użytek szkoły,. „Pamiętnik

Literacki” 1975 z. 2 s. 79—97.

.. .. •* A. R. Zieliński: Problematyka kompetencji czytelniczych — perspektyw ■typologii publiczności czytającej. [W:l Książka i biblioteka w społeczeństiote^. s. 133.

a. R. Zieliński: Z badań nad kompetencjami czytelniczymi odbiorców. [W:] Bądania czytelnictwa literatury fachowej oraz form,jej rozpowszechniania. . Warszawa 1978 :s. 75..