6

122 UUKSaW fcAl/MA*C/VK

Kodeks z Gottyny we jest konsekwentny w stosowaniu nazwy gtmj,. i czasami nazywa ich tókoi Na przykład w ko! II 27. gdy jest mowa o ki- ', za cudzołóstwo popełnione przez toskoś z Zoną innego 6<óXoę. trzeha prr. ze chodzi tu o fotttu;. małżeństwo bowiem było instytucją zamkniętąd!a ^ wobuków domowych⁵¹.

Kodeks reguluje także przypadki, kiedy wolny człowiek moZc zostać pcii¹. wiony wolności Jednym z nich jest sytuacja, gdy ćkcófepoę oddaje swoją ok^ pod zasuw długów iako ich zabezpieczenie. Staje się on wtedy KOttctttr¹< Drugi przypadek dotyczy pojmania do niewoli podczas działań wojennych na skutek ataku piratów Uprowadzony obyw atel może się zw rócić z prośbą o », kupienie do jednego ze swoich współobywateli. Staje się wtedy niewotakc: wykupującego aZ do chwili spłacenia długu'⁷. Jeżeli istnieje spór co do uiszczonej przez wyzwalającego albo co do tego. czy wyzwolenie miało nacy_:, na prośbę wykupionego, sędzu rozstrzy ga na podstaw ie przysięgi⁵¹

Pierwsza tablica Kodeksu dotyczy procedury ustalania statusu danej osa Kodeks reguluje zasady dowodzenia wolności, jak też dochodzenia swych pen do rocwułnika Jeżeli ktoś. kto rości sobie prawa do niewolnika, uwięzi płaci karę w wysokości pięciu lub dziesięciu staterów. a także będzie muł che. wiązek uwolnienia go w ciągu trzech dni. Sędzia pow inien wydać wyrok. Sa pod uwagę zeznania świadków. Jeżeli jednak na podstawie tych zeznań sędzu•• jest w Manie wydać wyroku, powinien odwołać się do przysięgi. Strona przepy wijąca proces musi w ciągu pięciu dni przekazać niewolnika stronic wygrysj. eej Jeżeli tego nie zrobi, powinna zapłacić 10 staterów i jedną drachmę a kaft dzień zwłoki.

Jai już zostało wspomniane, do zawierania małżeństw mieli prawo aro² pełnoprawni obywatele, jak i uprawiający ich ziemie poddani, fouctoę mogli a wienć zw iązki małżeńskie z kobietami swego stanu, ale także z kobietami» mi. Status potomstwa zależał od tego. gdzie zamieszkali małżxmkow ie pj itec Jeżeli przenieśli się do domu wolnej obywatelki, dzieci były wolne. Jeżeli a zamieszkali w domu męża. dzieci otrzymywały status foucćuę⁵⁹. Istotny jest fac że w Kodeksie nic ma żadnych infonnacji na temat możliwości zawarcia wiąd’¹ małżeńskiego kobiety nicwolnej z wolnym mężczyzną.

Nic wiemy, jaki był minimalny wiek upraw niający do wstępowania w małżeński Kodeks wspomina ty lko, że dziedziczka nicmająca ant ojca, au łt¹ z tego samego ojca (potroiokor) musiała mieć minimum 12 lat⁶⁰. Efor, na bfep powołuje się Strabon. podaje, że młode mężatki pozostawały w domu ojca na po dubtc, aby nabrać doświadczenia. Stąd jako kwalifikowaną povtać cudzołóstwa Kodeki wymienia c/yn popełniony w domu ojca lub brata, obok domu męża

Często podkreśla się lepsze położenie kobiet w prawic gortyńskim w porównaniu z innymi regulacjami. Istotnie, Kodeks poświęca szczególną uwagę prawom kobiet. R F Willctts dopatruje się w tym rywalizacji doryckich, painarchalnych zwyczajów ze starszą matriarchalną tradycją⁴¹. Nic wiadomo jednak, czy intencją prawodawcy było zwiększenie praw kobiet, ich ograniczenie czy tcZ próba dostosowania starego prawa do zmienionych warunków*². S. I.tnk uważa, że prawodawca nie brał pod uwagę kobiet, ale próbował brać pod ochronę ńvóprio pi/K wszyscy męscy obyw atele mieli zwyczaj wnoszenia wkładu do wspólnie spożywanych posiłków. Według mego prawodawca, chcąc się zabezpieczyć przed społecznymi zachowaniami obywateli, którzy pozornie obdarowywali kobiety, iby uniknąć zbył wysokiego wkładu we wspólne posiłki, ograniczył wysokość darowizn do określonej sumy*'

Tak w wielkim skrócie przedstawia się struktura społeczna zarysowana w Kodeks* z (iortyny. będącym dziełem prawodawców wywodzących się z doryckich kręgów władających Gortyną. Chociaż wraz z wytworzeniem się państw a-mutu zmieniły się instytucje społeczne, to jednak suroplcmierme formy współżycia społecznego by ły ciągle obecne. Tradycje prawne ludności zamieszkujący Kretę przed najazdem I Kirów również wywierały wpływ na regulacje prawne zawarte w Kodeksie. Zgodnie z relacjami starożytnych Kreta od najwcześniejszych czasów cieszyła nę .dobrymi prawami" Jakimi jednak, nie wiadomo, ponieważ oparte na mitach przekazy milczą o szczegółach, a pismo linearne A ciągle pozostaje niezrozumiale

Dzięki odkryciu Kodeksu z (iortyny. nazywanego „królową inskrypcji", oraz ze względu na stosunkowo pokaźną ilość materiału epigraftcznego wiedza na lemat struktury społeczeństw a i rządzących mm praw, po przybyciu Dorów, wydaje się pełniejsza. Jednak mimo niesłabnącego zainteresowania Kodeksem i toczących się nieustannie dyskusji wiele spraw ciągle pozostaje nierozwiązanych

1

   lob Rf Wiilrttł. op cii. i Bril stawki za cudzołóstwo wolnego c/kmwki;» routię

2

^,?MVI46

*    Roi VI31.

*    ń«fc| ar WiUcłtu taki. ze iyn wewołmka i wolnej kobiety był wołny. gdy w^¹

• dcmn ufti. jnt rczMkactocją maojslich praw o dziedziczeniu.

“ Kot xn is-w

^N R F Wilietn jaku argument podaje m m takt. Ze Kodek* peaili/uje lytko kobiety. / po-amęckta mężczyzn, w przypadku zawłaszczenia czegoś. co im się me należało, w razie rozwodu hb tonera współmałżonka. Takie uregulowanie miałoby być reakcją na surą, ciągle żywą tradycje nasylincamego dziedziczenia R F Wilłcm, op. ctt, s. 20l Zob leż kol VI12-311IX 7-24. gdzie piwa kobiet m brane w ochronę R K. Wilku*. op cu. a 21

Spotkać wę można z poglądem, że cywilizacja mmojsłus była matnaictiałna. JNiws/tcbme się snuje, że cywilizacja minojtka by ta w pewnym senne matrurchołna Poza legendami jednym z. lucwic-Is łaialczących o tym (aktów, który Grecy zapamiętali, byki lo, że -na Krecie było zwyczajem kobiet pokazywać uę publicznie- (Pluurch, Tam.c 19) Zwyczaj «n wywarł na wch wrażenie. ponieważ był przeciw icnsruem kh własnego. Kobiety te mc tylko pojawuży oę pubłic/iuc. ale widzimy je także aa Wikach, gemmach i pieczęciach odkopanych przez L sarna, uk zajmują uę intensywnie boksem, •kokami przez byka. akrobacją, powożeniem i myślistwem", G. Thomson. op cli, a 1)2. Współcześnie jatek koru matriarchatu jcu krytykowana Zob B Brasu. F. Wipwycka. op en, *. M

^u Zob. S. Link... ba not monę'" bemole InherUance ui Cneton Gurty*. Center for Hellenie States, Trustcc* for >larvard Umiersity 2005. ślin. ^w S. Link. op. cit. s. 91 n