CAM02213

W chwili obecnej można zaobserwować dość podobne zjawisko; równo przecięty, prostokątny obraz, pozbawiony ramy i marginesu, pozwala tym jaśniej zrozumieć inni) jeszcze rolę ramy. Ścięcie marginesów, powszechnie stosowane, zwłaszcza przy ilustracjach fotograficznych książek i pism, wydobywa ich charakter częściowy, fragmentaryczność i przypadkowość obrazu, nawet jeżeli główny przedmiot umieszczony jest w środku. Odnosimy wrażenie, że obniż został w sposób zupełnie dowolny oddzielony od większej całości i niespodziewanie wprowadzony w nasze pole w idzenia. Wydaje się istnieć tylko w przelotnym spojrzeniu, a nie dla' dłuższej obserwacji. W porównaniu z nim obraz oprawiony w ramę jest bardziej oficjalny, zamknięty w sobie, istniejący w swym własnym świecie.

Ostatnio obrazy wiesza się bez ram. Współczesny, nie oprawiony obraz wyjaśnia w pewnym sensie funkcje ramy w sztuce dawniejszej. Rama okazała się niepotrzebna, odkąd malarze porzucili malowanie przestrzeni z głębią i zaczęli przywiązywać większą wagę do ekspresyjnych i formalnych wartości linii niemimetycznych niż do znaków. O ile dawniej malowidło cofało się w głąb przestrzeni zamkniętej ramą, o tyle obecnie płótno wychodzi ze ściany, jest przedmiotem samym w sobie, o namacalnej fakturze malarskiej i tematyce abstrakcyjnej, lub przedstawiającym przedmioty przeważnie w sposób płaski, przy czym praca malarza jest wyraźnie widoczna w liniach i pociągnięciach pędzla bądź przez dowolność wybranych form i barw. Choć zgodny w tym aspekcie z tendencjami sztuki współczesnej obraz pozbawiony ramy nie stał się regułą nawet dla obrazów nowoczesnych. Ale listwy drewniane lub metalowe, stanowiące obecnie ramę wielu obrazów, nie spełniają już roli wyrazistego, bogato zdobionego obramowania, które kiedyś podkreślało głębię iluzorycznej przestrzeni malowidła i przez złoconą oprawę miało podkreślać wartość dzieła sztuki. Wąskie, dyskretne ramki, często w tej samej płaszczyźnie co płótno, podkreślają swą prostotą szacunek dla szczerości i uczciwości w uprawianiu sztuki. Obraz pozbawiony ram wydaje się, w sposób pełniejszy a zarazem pozbawiony ostentacji, dziełem samego artysty. Analogią do obrazu nie oprawionego jest nowoczesna rzeźba bez piedestału, zawieszona lub umieszczona bezpośrednio na ziemi.

Pojęcie ramy jako regularnego obrzeżenia oddzielającego pole obrazu od otaczających go powierzchni nie obejmuje wszystkich typów ram. W niektórych obrazach i płaskorzeźbach elementy obrazu przecinają ramę, jak gdyby była ona tylko częścią tła i istniała w przestrzeni pozornej gdzieś poza przedmiotami przedstawionymi. Takie przecięcie ramy spełnia

285