72474 skanuj0010

74

w soczewkę; tak więc „matematyk odtwarza wszelkie zjawiska, jakie można zaobserwować we wzroku zwierząt, zdrowych lub chorych, wykazując a priori konieczność owych zjawisk ... na podstawie znajomości mechanizmu skonstruowanego przez człowieka i analogicznego do oka”³⁸. Analogicznym modelem dla ucha był instrument muzyczny. Po udowodnieniu w 1672 roku przez Thomasa Willisa, od niedawna profesora filozofii naturalnej w Oksfordzie, że narządem zmysłowym słuchu jest ślimak, w Acadómie des Sciences anatom Joseph Guichard Du Verney z pomocą fizyka Edme Mariotte’a zaproponował conjecture, że funkcjonuje on na zasadzie rezonansu³⁹. Zasugerował on, że ślimak reaguje wybiórczo wzdłuż swej spirali na różne tony w ten sam sposób, w jaki struny lutni reagowały na odpowiadające im dźwięki podstawowe i harmoniczne. W tych tendencjach matematycznej medycyny siedemnastowiecznej - a obie one osiągają swe apogeum w działalności Helmholiza - możemy na nowo odkryć świeżość intelektualnego doświadczenia. Staje się

³⁸ Marcello Malpiohi, Responslo ad Epistołom, cul tltulus est. De recenllorum medicorumstudio dissertatlo eplstolarls adamlcum, w: Opera posthuma, AtniiLcrdam 1698, s. 276,289-290 (po łacinie i po włosku); por. Thomas Wii.lis, 1)« anlma brutorum, I, c. 4 . (Opera Omnia, Amsterdam 1682), l. 22-23; CrOMUIH, The meahanlstlc hypolhests..., 1967, ' s. 68-86, zob. wyżej przyp. 4.

³⁵ Thomas Willis, De anlma brutorum, L 0.14, Oulnrd 1672; Jonhi^,ii Guichard Du Verney, Traltś de 1'organe de Toule, Perlu 16H3, a 6H, 7H OH; por. II Lit otrę de TAcadimie royale des Sciences, 1, Parls 1733, u. 30.1 30H (AiinAa 16H4); CROMUIB, The study ofu thesenses In Renalssance science, w: Proceedtngs nfthe Tenlh International Congress of the History Science: Ithaca, New York IVbJ, I, Perl# 1064, n. 03 117; William Holder, A Treatise on the Natural Orounds and Prlnelples o/ tłumiony, London 1604, przytacza : analizy konsonansu i rozonunsu pi Mprowudioni pruli OtliltUIII (i. 9 -17, 45-49) ij Mersenne’a (s. 104), oraz sugeruje teorię konsonansu I dysonansu opartą nu rezonansie i| filologii Willisa. Por. II. Von HbLMIIOLTK, <'» the Sensatlon uf Tonę as a physlologlcai. basis for the theory of musie, 2nd llngllsh od.. Irinsluted, IlioroughJy rovised and corrected, rendered conformul lo (Im foufth (and Insi) (iermnn od. of 1877, withi' numerous additional notes mul u MW iddillonal MppnndlH , liy A J Hllls, London 1885_r . New York 1954 (pierwszo wyd, nlem IHti), lu, Treatise on Physlologlcai Opticsf, translated from the 3rd Oornmn edlllon |IO(l0|, ad liy i p.C!, Noulhnll, 3 l., Menasha, Wisc. 1924-1925 (pierwsza wyd. ulom 11167) ubia edytsja z dobrymi przypisami' historycznymi; A. Polit/kii, (leahlihle der Ohienhellkunde, I, Stuttgart 190||| E.G. Borino, Sensatlon and Periepllon In the lllslory of Knperlmental Psychology, New York 1942; R.S. STBVBNK)N I I). (hminii'. A History o! Oto Isiryngology, Edinburgh 1949; P.J. Kostui.iik, Theorles »l Heurlhg* A etlllenl study oflheorles andexperlments on sound-conductlon and sound nnulysls In the enr, I ildan 1010.

75

ono bardziej wyrafinowane za sprawą świadomości wyjątkowego charakteru stosowanych metod oraz tego, jak ściśle wysuwane przypuszczenia związane są z ograniczeniami technicznymi.

Mówiąc o ostatecznej spuściźnie, jaką muzyka pozostawiła medycynie, powinniśmy znowu wrócić do Mersenne’a. Jego badania nad komunikowaniem doprowadziły go do zainteresowania zarówno instrumentami muzycznymi, które mogłyby odtwarzać ludzki głos przez naśladowanie dźwięków samogłosek i spółgłosek, jak fizjologią naturalnej mowy. Badania te podsunęły mu metodę porozumiewania się dla głuchoniemych polegającą na uczeniu ich wypowiadania słów przez układanie języka i warg w odpowiedniej pozycji oraz kojarzenia tego z napisanymi słowami i przedmiotami, jakie one oznaczały⁴⁰. Kwestią tą już wcześniej interesowano się w Hiszpanii, a następnie podejmowano ją tak we Francji, jak w Anglii. Pewien angielski lekarz, John Bulwer, w latach 1644 i 1648, opisał trzy metody komunikowania się dla Suchych i niemych: przez słuchanie za pośrednictwem kijka trzymanego w zębach, przez dawanie znaków rękami, i przez czytanie z warg⁴¹. Twierdząc

⁴⁰    Harm. unlv., „Tr. de la voix", I, prop. X-XIV, LI, „Tr. des instrumens”, II, prop. IX; efr Mersenno do Gassendiego 5 I 1633, Peiresc do Gassendiego 4 i 22 II 1633, Mersenne do Pclresca 26 VII, 2113 VIII 1634, Correspondance, III, s. 354,358-359,375, 378, IV, s. 258-259, 262-263, 280, 289, 294. Na temat instrumentów do naśladowania ludzkiej mowy zob. „Tr. des instrumens", VI, prop. XXXI-XXXII, XXXVI, ks. VII, prop. XXX; Pierro Trichot do Morsonno’a 911631, Correspondance, III, s. 2-9, de Villiers do Mersenne’a, listopad 1 14 XII 1633, 15 VII i 17 XI 1635, oraz Doni do Mersenne’a 30IX 1635, ibid., V, s. 269-272, 299-300, 478-482, 410-415.

⁴¹    John Bulwer, Chlrologla: or the Nalurall iMnguage of the Hand. Composed of the Speaking Motlons, and DLicourslng (iestures thereof. Whereunto Is added Chlronomia: or, the Art of Manuall Rhetorlcke. Conslstlng of the Naturall Expresstons, digested by Art In the Hand, as the chlesfest Instrument of Eloguence, by Illstortcall Man(festo's, exemplifled out of the Authentlque Reglsters of Common Life, and Clvlll Conversatlon. WUh Types, or Chyrograms, London 1644; lu,, Phllocophus: or, the Deąfe and Dumbe Mans Friend, Exhibiting the Phllosophlcall yerlty of that subtlle Art, whlch may Inable one with an obseryant Ele, to Heare what any mon speaks by the movtng of his llps. Upon the Same Ground, wlth the adyantuge oj on lllslorlcall l(xempll/lcatlon, apparently proving. That aMan borne Deafe and Dumbe, may be laughl to Heare the sound of words wlth his Eie, & thence learne to speake wlth his Tongue. I oudon 164H; dedykacja na kartach oznaczonych A 2-6, s. 49-54,71. Sir Khnhi.m Diuiiy, 7 'wo TreatLies In the one of whlch, the Naturę of Bodies; in the other, the Naturę of Mans Soule; Is looked Into; In way of discovery, of the Immortality of Rcasonable SouIes, I, ro/d/ JM, 1'min 1644, h. 257, twierdząc, że „słuchnie jest niczym innym juk odpowiednim poNlf/ogiuiioni ruchu" (zob. niżej przyp. 42), powoływał się na „pospolito doAwludf/oiiIo, pnlogajiico nu odbieraniu muzyki za