skanuj0004 tif

zgodnie z oczekiwaniami społecznymi¹¹¹. Tak więc osobami niedostosown-nymi społecznie nazwiemy jednostki, które nie są zdolne do pełnienia ról społecznych zgodnie z oczekiwaniami społecznymi wskutek niedostatków dyspozycji wykonawczych, takich jak np. procesy orientacyjne (głusi, niewidomi), procesy intelektualne (upośledzeni umysłowo), procesy wcrbalno-motoryczne (przewlekle chorzy i kalecy). Istnieją więc obiektywne przeszkody w realizacji przez takie jednostki przypisanych ról społecznych. Tymi jednostkami zajmują się takie działy pedagogiki specjalnej, jak: oligofrenopedagogika, surdopedagogika, tyflopedagogika i inne. Za niedostosowane społecznie uznamy też osoby, które nie są skłonne do pełnienia ról społecznych wskutek negatywnego ustosunkowania się do różnych oczekiwań społecznych. Przeszkody w realizacji przypisanych ról społecznych tkwią tu więc przede wszystkim w subiektywnym odbiorze świata zewnętrznego, zaburzającym motywację i inne struktury osobowości. Są to przypadki wykolejenia społecznego (o charakterze obyczajowym lub przestępczym), stanowią one przedmiot zainteresowania pedagogiki resocjalizacyjnej.

Niedostosowanie społeczne w powyższym rozumieniu tego pojęcia obejmuje więc bardzo szeroki zakres problemów związanych z przystosowaniem człowieka do warunków środowiskowych.

Zaburzenia w przystosowaniu społecznym prowadzą najczęściej do stanu określanego pojęciem niedostosowanie społeczne. W literaturze spotkać się można z wieloma różnorodnymi podejściami do terminów „niedostosowanie społeczne' i ..nieprzystosowanie społeczne". Część autorów posługuje się nimi zamiennie, częśó zaś nadaje im odmienne znaczenia. Oto przegląd typowych definicji niedostosowania społecznego i nieprzystosowania społecznego.

Maria Grzegorzewska¹⁴ stwierdziła, że niedostosowanie społeczne to brak podatności dzieci i młodzieży na normalne (stosowane powszechnie) metody wychowawcze, co skłania instytucje i rodziców do poszukiwnnia „specjalnych metod wychowawczych i medyczno-psychologicznych".

Jan Konopnicki¹⁵ uważał, że niedostosowanie społeczno to złożone zjawisko (pBychologiczno-społoczne), wyrażające się w zachowaniu przysparzającym wielu kłopotów i trudności jednostce i jej otoczeniu, w ślad za czym idzie subiektywnie przeżywane przez jednostkę poczucie cierpienia. Zdaniem Konopnickiego w pojęciu niedostosowania społecznego odnaleźć

można kontekst nawiązujący do krzywdy dziecka nazwanego „trudnym” nii! zo swej winy, lecz za sprawą indolencji wychowawczej lub oczywistych błędów rodziców, wychowawców i nauczycieli.

Janina Doroszewska¹⁰ stwierdziła, że nieprzystosowanie społeczne to rodzaj zaburzeń w zachowaniu, spowodowany negatywnymi warunkami środowiskowymi bądź zaburzeniami równowagi procesów ośrodkowego układu nerwowego.

Zofia Ostrihańska^{1 2 3} uważa, że nieprzystosowanie społeczne to odmiana rozwoju społecznego dziecka, pociągająca za sobą zle skutki dla samego dziecka i jego otoczenia społecznego. Określiła je jako zespól zachowań (objawów) świadczących o nieprzestrzeganiu przez jednostki; pewnych podstawowych zasad postępowania, norm społecznych obowiązujących młodzież w danym wieku, przy założeniu, iż zachowania te powtarzają się, czyli są względnie trwałe. Nieprzystosowanie społeczne jednostki powoduje jej niezdolność do uczestnictwa w życiu jej grupy i do reagowania na wymagania tej grupy w sposób możliwy do przyjęcia.

Marin Przetacznikowa i Maria Susulowskn¹⁸ uważają, że nieprzystosowanie społeczne to zaburzenie emocjonalne, wyrażające się w trudności lub niemożliwości współżycia jednostki z innymi ludźmi. Nieprzystosowanie społeczne jest lżejszą formą zaburzenia niż niedostosowanie spo-

Otion Lipkowski¹⁹ sądzi natomiast, że niedostosowanie społeczne jest to zaburzenie charakterologiczne o niejednolitych objawach, spowodowane niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju a wyrażające się wzmożonymi i długotrwałymi trudnościami w dostosowaniu się do normalnych warunków społecznych i w realizacji zadań życiowych danej jednostki.

Andrzej Lewicki, Lech Paryzek i Bogusław Waligóra® przy pomocy terminu nieprzystosowanie społeczne opisują stan swoistej nieodpowiednioś-

1

M. Prw-Uirciiikown. M. Susulowakii. Wybrane łagodnienia peydtolo$U_tkUniano-uvehouaub

2

i® O- I jpkowriki, Ncsocjałiiacja, WSiP, Warszawa 1080! s. 30.

3

²⁰ A. łowicki, L. PAryzek, B. Waligóra, Podstawy prryciroiogii-peniicnejarncj, |w:| Psychologia