etno (27) []

grożącego naruszeniem Już osiągniętego porządku społecznego i naturalnego.

Tak więc, wprowadzenie dualnej egzogamti, a więc po. wstanie wspólnoty społecznej, implicite wyraża dążenie do przekształcenia chaosu w kosmos. Po to jednak, aby dąi*. nie to było wyrażone w sposób Jasny, oprócz mitów ctfo-logicznych w inny istnieć dostatecznie rozwinięte mity kos. mogoniczne. Tak właśnie dzieje się w bardziej rozwiniętych mitologiach, skupionych na pochodzeniu kosmosu w ogóle.

pochodzenie kosmosu jako całości często przedstawione jest w mitach jako rozwój poczęty z jaja, jako przekształcenie zabitej przez bogów istoty antropomorficznej, jako łańcuch narodzin bogów, tworzących różne obiekty przyrody, wreszcie jako seria aktów twórczych boga-stwórcy.

Pochodzenie z jaja skorelowane jest niekiedy z motywem wodnego ptaka — nurka, wydobywającego z morza muł, z którego stopniowo powstaje ląd (zob. dalej). W mitach totemicznych ludzie-ptaki często występują w postaci fratrialnych przodków, co prawdopodobnie sprzyjało rozwinięciu się takiego motywu. W bardziej archaicznych mitologiach z jaja rozwijają się ptaki-totemy, wyspy, ciała niebieskie, zwłaszcza Słońce (w mitach australijskich i afrykańskich), niektórzy bogowie, wreszcie ziemia jako centralna część kosmosu. Czasami wspomina się o dwu jajach, niekiedy nawet dwu połówkach jaja, odpowiednio do wyobrażeń wywodzących się z dualistycznej egzogamii lub z binarnej logiki. Połówki jaja mają odmienne barwy, łączą się z różnymi wrogimi istotami, na przykład z Juru-gą — bladym lisem [szakalem — przyp. tłum.) i jego przeciwieństwem Jazigą w mitach Dogonów.

W wielu archaicznych mitach (oceanicznych, indonezyjskich, indiańskich, częściowo hinduskich i chińskich) s jaja wykluwają się pierwsi ludzie, praprzodkowie, a w mitologiach bardziej rozwiniętych — sam bóg-demiurg, na przykład egipski bóg Słońca Re oraz Ptah, babilońska Isztar w postaci gołębicy, hinduski stwórca Wiszwakarman, Pradżapati, Brahma itp., grecko-orficki Eros, chiński P’ań--Ku itd. (alomorf: bogowie, zwłaszcza w Egipcie i Indii, wychodzą z kwiatu lotosu). Z jaja tworzą bogowie różne

251