IMG 81 (3)

Religia służy integracji porządku społecznego oraz legitymizacji status ęuo. Jednakże instytucjonalnie wyspecjalizowana religia może stać się dynamiczną siłą społeczny w określonych okolicznościach historycznych. Gdy tylko święte uniwersum oraz „świat” wypracują swą własną „logikę” i gdy ta ostatnia jest popierana przez różne instytucje, mogą powstać napięcia pomiędzy doświadczeniem religijnym a wymogami codziennego życia Mogą pojawić się specyficznie religijne społeczności, dotrzymywanie którym wierności może spowodować konflikty pomiędzy ich wyznawcami a instytucjami „świeckimi" czy też innymi społecznościami religijnymi. Historia chrześcijaństwa, a również islamu czy buddyzmu, daje dowody różnych prób znajdywania rozwiązań intelektualnych i strukturalnych takich napięć i konfliktów. Te obserwacje nie sugerują oczywiście, że instytucjonalnie wyspecjalizowana religia jest wewnętrznie .postępową" silą. Jeśli już, to raczej na odwrót Ale w odróżnieniu od innych społecznych form religii, instytucjonalną specjalizacja religii zawsze zawiera możliwość antytezy pomiędzy „religią” a „społeczeństwem”. To ostatnie może być katalizatorem zmian społecznych.

Trzeba znów zauważyć, że instytucjonalna specjalizacja religii może być w różnym stopniu aproksymowana. Istnienie, na przykład, kapłaństwa w niepełnym wymiarze czasu, może oznaczać początkowy etap specjalizacji instytucjonalnej. Kościół w judeochrześcijańskiej tradycji historii Zachodu reprezentuje ekstremalny i historycznie unikatowy przypadek instytucjonalnej specjalizacji religii. Wyłania się on z niezwykle wyrazistego oddzielenia się świętego kosmosu od świata profanum w teologii hebrajskiej, ujęcia wewnętrznej logiki tego kosmosu w kategoriach eschatologicznych, różnorodności światopoglądów, „konfliktów kulturowych” i synkretyzmu w obrazach, w jakich powstało chrześcijaństwo, wysokiego stopnia „autonomii” instytucji ekonomicznych i politycznych w Imperium Rzymskim itd. Instytucjonalizacja doktryny. rozwój organizacji kościelnej oraz zróżnicowanie się wspólnoty religijnej w społeczeństwie jako takim, osiągnęło stopień, któremu nie ma nigdzie równych. Należy także pamiętać, że we wszystkich społeczeństwach, które charakteryzuje taka społeczna forma religii, nawet w mniejszym stopniu, wydzieleniu świętego kosmosu w światopoglądzie towarzyszy, do pewnego stopnia, specjalizacja ról społecznych w strukturze społecznej oraz istnienie grup głoszących swą odrębność religijną.

ROZDZIAŁ V

Religijność indywidualna

Religia jest zakorzeniona w podstawowym- fakcie antropologicznym: transcendencji natury biologicznej przez organizmy ludzkie. Indywidualny ludzki potencjał ir^n^rpnripnrji fot realizowany yy procesach społecznych, polegających na wzajemności kontaktu twarzą w twarz. Procesy te prowadzą do stworzenia obiektywnych światopoglądów, wytworzenia świętych uni-wersów oraz, w pewnych okolicznościach, do instytucjonalnej specjalizacji religii.^Społeczne formy religii są stąd oparte na czymś, co jest, w pewnym sensie, indywidualnym zjawiskiem religijnym, tzn. indywiduacji świadomości i sumienia’ w matrycy judzkiej intersubiektywności. _

Konkretna jednostka nie zajmuje się oczywiście konstruowaniem światopoglądów i świętych uniwersów. Rodzi się w już istniejącym społeczeństwie i wytworzonym światopoglądzie. Dlatego nie osiąga statusu osoby ludzkiej poprzez autentycznie samodzielne akty transcendencji. Ludzkość, jako rzeczywistość, która wykracza poza naturę biologiczną, została już dla jednostki ustanowiona w społecznych formach religii. Indywiduacja świadomości i sumienia jednostek historycznych jest obiektywnie determinowana przez religie historyczne w jednej z ich form społecznych..

• Światopogląd jest obiektywnym i stałym faktem społecznym dla ludzkiego organizmu w społeczeństwie. Jest mu przekazywany przez innych ludzi, którzy demonstrują i sprawdzają jego obiektywność w różnych sytuacjach społecznych, oraz umacniają jego stabilność w ciągłych procesach społecznych. Światopogląd jest obiektywnym systemem znaczeń, przy po-mocy którego przeszłość i przyszłość jednostki są integrowane we wspólną biografię i w którym powstająca osoba znajduję miejsce w relacji do innych ludzi, porządku społecznego i transcendentnego świętego uniwersum.

105