CAM02218

T

rządek ten występuje również w wertykalnym, dolno-górnym rozmieszczę-niu wierszy w pi&nk' poziomym¹ co należy odróżnić od pionowego porządku pisma chińskiego czy japońskiego i od wertykalnego ustawienia pojedynczych liter w niektórych greckich i łacińskich napisach na obrazach od wieku VI n.e. Jednakie w sztuce pierwszeństwo górnej części pola w odbiorze wizualnym nie nu charakteru ścisłej reguły. Można tu wymienić średniowieczne rzez by na drzwiach kościelnych, gdzie cykl narracyjny rozwija się od dołu ku górze (Moissac, Werona). W niektórych dziełach porządek ten jest podyktowany treścią; np. w cyklu wertykalnych obrazów, przedstawiających rycie Chrystusa, scena kulminacyjna, która jest jednocześnie zakończeniem cyklu, będzie umieszczona na samej górze. Można również zaobserwować, że linię lub kolumnę pionową odbieramy wizualnie jako linię wznoszącą się.

Problem kierunku może również wyniknąć w związku z pojedynczą, odosobnioną, nieruchomą, bądź poruszającą się postacią przedstawioną w' profilu. Przykładem może tu być np. dobrze znana z egipskich malowideł i płaskorzeźb postać przedstawiona w wy kroku. W rzeźbie pełnej postać taka ma zawsze lewą nogę wysuniętą do przodu. Można więc przypuszczać, że taka pozycja miała jakieś umowne znaczenie. Trudno powiedzieć, czy wybór właśnie lewej nogi był podyktowany jakimś przesądem dotyczącym pierwszego kroku rozpoczynającego marsz, czy też naturalną skłonnością. Natomiast w obrazach i płaskorzeźbach wybór nogi wysuniętej do przodu jest zdeterminowany kierunkiem profilu. Tak więc postać obrócona w prawo ma zawsze lewą nogę wysuniętą, a postać odwrócona w lewo — prawą. W obu przypadkach noga dalsza, z punktu widzenia obserwatora, ma przedstawiać ruch. Zasadę tę da się pogodzić ze ściśle przestrzeganą regułą dotyczącą rzeźby trójwymiarowej, jeśli przyjmiemy, że na modela patrzono zawsze z jego prawej strony; jest on skierowany i porusza się w prawo, a zatem jego lewa noga jako dalsza od widza jest wysunięta do przodu ¹.

Pojedyncza, nieruchoma postać w profilu, pozbawiona jakiegoś wyraźnego determinującego ją kontekstu, jest przeważnie przedstawiana z lewej strony. Sprawę tę wyjaśnia się na podstawie fizjologii. Lewy profil głowy występuje częściej dlatego, że prawa dłoń artysty ma większą swobodę wykonywania ruchów do środka (pronacja), a więc w lewo. co potwierdza

fÓWIUt!

^ścic

gara,

temat

Czę nowar ny p< W prz

0    wyl

Te i

lub ai prowi perccj różne twierc mienr ludzk zjawi: $aniei szczep praw< elcspe chód; pismt

Z] miotu wą sl gryw nie t; nikó' Jedn rzędi mini tort, Odw go o ciow

1    pn

290

1

H. SchŁffer Grundiagen der igyptischen Rtmdbildnerei und ihre Verwand-schaft mit denat der Flmchbildnerei. Leipzig 1923, $. 27.