CCF20091006011 tif

i wynik występują na końcu danego procesu, funkcja z kolei lub rola wiążą się ze środkami j prowadzącymi do owego celu lub wyniku, a za niepotrzebne uchodzi to, co bezcelowe.

Do drugiej grupy zaliczymy trzy pojęcia.

' a. — .Pojęcie motywu: słowo „sens” i chyba na równych prawach wyraz „znaczenie” rozu- •; mie się niekiedy jako motyw, motywy, motywację. Na przykład zamiast „Zastanawiał się nad sensem jej wahania” można powiedzieć „Zastanawiał.się nad tym, jakie motywy sprawiły, że się waha”.

b —Pojęcie przyczyny: słowa „sens” i „znaczenie” bywają niekiedy rozumiane jakq przyczyna. Na przykład w powiedzeniu: „po prze-, prowadzeniu eksperymentów laboratoryjnych jasny się stał sens tego zjawiska” czy „znaczę-: nie tego zjawiska’’, chodzić może o przyczynę eksperymentalnie badanego stanu rzeczy.

c — Pojęcie genezy: słowa „sens” i „znaczenie” rozumiemy czasami jako genezę, źródło, jako zdarzenia poprzedzające dany stan rzeczy, ale nie będące jego przyczyną. Na przykład^: zamiast „sensu tych posunięć prezydenta szukać należy w sytuacji jego macierzystego stronnictwa” można powiedzieć, że owa sytuacja Stanowiła genezę tych posunięć, że są one jej dalszymi etapami, że się z niej rozwinęły jako kolejne stadia ewolucyjne.

Co mają wspólnego te trzy pojęcia sensu czy znaczenia? To, że i wskazanie motywu, i wska-. zanie przyczyny, i wskazanie genezy danego zdarzenia służy wyjaśnieniu owego zdarzenia.

Do trzeciej grupy zaliczymy trzy wartościujące pojęcia znaczeąia i sensu.

a — Pojęcie Wartości dodatniej: słowa „sens” i „znaczenie” występują ćzęsto zamiast wyrazu „wartość” czy zwrotu „wartość dodatnia”. Na przykład tak jest w powiedzeniach „wszystko

230

straciło, dla niej sens” albo „Gdy urodziło się dziecko, ich tycie nabrało znaczenia”.

— Pojęcie ważności: słowo „znaczenie” — nie zaś wyraz „sens” — bywa rozumiane jako to, cg dla kogoś ważne pod danym względem. Na przykład zamiast „sprawa/bez najmniejszego znaczenia” można powiedzieć „zupełnie nieważną”, a zamiast „to miało dla niej wielkie znaczenie” można powiedzieć „było bardzo ważne”.

c — Pojęcie istoty, pojęcie tego, co główne: oba wyrazy, „sens” i, „znaczenie”, bywają rozumiane jako to, co w danej sytuacji dla kogoś najważniejsze pod pewnym .względem. Na przykład zamiast „cały sens tego odkrycia polegał na tym, że umożliwiło przekazywanie obrazu na odległość”, można powiedzieć, iż byłę to istotą owego odkrycia, tym, co w nim najważniejsze.

Związek między tymi trzema wartościującymi, czyli aksjologicznymi, pojęciami sensu i znaczenia jest widoczny: to oo dla kogoś wartościowe, cenne, staje się dla niego ważne, a pośród rzeczy lub spraw cennych są najcenniejsze, pośród zaś ważnych najważniejsze. Z drugiej jednak strony, te pojęcia wartościujące wiążą się też z pojęciami obu grup poprzednich. Utratą celu idzie często w parze z poczuciem utraty wartości; tak samo zanik motywacji. Z kolei o ważności danej rzeczy lub zdarzenia często decyduje ich funkcja czy rola w jakiejś sprawie. Ważne też staje się ta, co przynosi oczekiwane skutki lub wyniki.

A zatem słowo „znaczenie” lub słowo „sens” bywają niekiedy rozumiane metaforycznie i w sposób niesemiotyczny: jako cel, wynik, funkcja i rola, jako motyw, przyczyna i geneza, wreszcie jako wartość dodątnia,. ważność oraz istota. Można chyba zaryzykować opinię, iż mówiąc i o znaczeniu lub sensie jakiejś rzeczy, zdarzenia Lbądź zjawiska, ludzie_; najczęściej mają na. myś-

i    231

I