CCF20120306011

pokazują się na otwartej przestrzeni; - coraz słabsza budowa jest oznaką starości, tył opadający, kanciasty, zapadnięte boki, kłęb wyraźny i brzuch opuszczony; - szyja cieńsza, opuszczona do poziomu równego z grzbietem;

- głowa szczuplejsza, chuda, koścista; - suknia siwobrązowa, głowa siwa.

UZĘBIENIE

Sarna ma stałe uzębienie składające się z 32 zębów, a w tym 8 siekaczy w dolnej szczęce (żuchwie), 12 zębów przedtrzonowych i 12 trzonowych, a więc po trzy z każdej strony w dolnej i górnej szczęce. Sarna nie ma kłów w górnej szczęce (grandli), w odróżnieniu od jeleni. Spotyka się je bardzo rzadko. Do 14 miesiąca życia sarna wymienia stopniowo zęby mleczne na stałe. Jako mleczne ma 8 siekaczy i po 3 przedtrzonowe. Wymienia w 5, 10,12 i 14 miesiącu kolejno wszystkie mleczne siekacze na stałe. Mleczne 3 zęby przedtrzonowe wymienia na stałe do 11 miesiąca, przy tym trzeci mleczny ząb przedtrzonowy, trzyczęściowy, zostaje zastąpiony dwuczęściowym stałym. Kształt tego zęba jest znakiem rozpoznawczym wieku sarny w tym okresie, a więc czy ma mniej, czy więcej niż 11 miesięcy. Zęby trzonowe, czwarty do szóstego, nie mają poprzedników w postaci mlecznych i wyrastają one: czwarty w trzecim miesiącu życia, piąty w piątym miesiącu, a szósty w jedenastym miesiącu. W ten sposób po 14 miesiącach życia sarna ma wszystkie zęby stałe. Najwcześniej w uzębieniu sarny pojawia się czwarty ząb trzonowy i wobec tego on ściera się najwcześniej i dlatego stopień jego starcia jest najbardziej charakterystyczny dla wieku sarny. I tak: 2-letnia -ma trzeci ząb przedtrzonowy (już dwudzielny) prawie zupełnie nie starty, a pierwszy trzonowy już trochę przytarty; 3-letnia - trzeci przedtrzonowy jest sporo przytarty, a pierwszy trzonowy, czyli czwarty, całkiem wyraźnie przytarty, ale ma jeszcze widoczne rejestry; 4-letnia - w pierwszym trzonowym przednia jego część ma rejestr zamknięty (wytarty), jest gładka; 5-letnia - w pierwszym trzonowym jest wytarty rejestr również tylnej części i w ten sposób ząb jest już cały gładki; 6-letnia - ma wytarty rejestr na przedniej części drugiego trzonowego; 7-letnia - drugi trzonowy ma wytarty rejestr również w tylnej jego części; 8-

9- letnia - cały trzeci trzonowy jest wytarty, nie ma rejestrów;

10- 12-letnia - pierwszy trzonowy jest wytarty do korzenia poniżej dziąseł. Sarna należy do przeżuwaczy, to znaczy, że po żerowaniu następuje powtórne przeżuwanie, tj. przecieranie karmy przeważnie na zębach trzonowych i dlatego wyraźnie ścierają się one. Równocześnie ze ścieraniem tych zębów trzonowych, o których była mowa wyżej, następuje ścieranie wszystkich innych zębów przedtrzonowych i trzonowych, ale stopień tego starcia jest widoczny później i mniej uchwytny dla określenia wieku. Stopień ścierania zależny jest od twardości zębiny. Żółta zębina jest miękka, brązowa jest twardsza, a czarna twarda. W związku z tym przy ocenie wieku kozła na podstawie starcia zębów w dolnej szczęce (żuchwie) należy to uwzględnić i jeśli zębina jest brązowa doliczyć 1 rok, a przy czarnej 2 lata do tych ustaleń, jakie wynikają ze stopnia starcia opisanego wyżej. Przy ocenie wieku sarny bierze się pod uwagę nie tylko zęby trzonowe, ale również siekacze, które także ulegają stopniowemu ścieraniu. Kryterium oceny stanowi tu stosunek długości koron siekaczy środkowych do długości ich korzeni. Początkowo korona jest dłuższa od korzenia, ok. 4-5 roku życia sarny jest ona równa, potem jest krótsza od korzenia, a ok. 8-9 roku życia korony są starte prawie całkowicie.

Jeleń ma - jako stałe uzębienie - w dolnej szczęce (żuchwie) 6 siekaczy oraz z każdej strony po 3 przedtrzonowe i 3 trzonowe zęby. W górnej szczęce żadna zwierzyna płowa nie ma siekaczy, a jedynie z boku po jednym szczątkowym kle (grandle lub haki) oraz po 3 przedtrzonowe i 3 trzonowe zęby. Grandle mają byki i łanie, stanowią one myśliwskie trofeum. Z wiekiem ulegają one ścieraniu i dostają piękne, smugowe - złote lub brązowe - zabarwienie. Zęby mleczne: 6 siekaczy i kły oraz 3 przedtrzonowe po każdej stronie szczęki i żuchwy wyrzynają się w ciągu pierwszych 2 miesięcy. W okresie między 14 a 17 miesiącem jeleń wymienia wszystkie mleczne siekacze na stałe, a w 19 miesiącu mleczne kły (grandle) na stałe. Pierwszy