298 9

Przyjmijmy, że obiekt znajduje się na otwartym, równinnym terenie w okolicach Gopła (środkowa Wielkopolska). Pierwsze przymrozki jesienne występują tam średnio 10-15 października, a ostatnie wiosenne 25-30 kwietnia Jeżeli w pobliżu znajdują się obszary położone na dnie dolin otoczonych pagórkami o wysokości względnej powyżej 50 m, zgodnie z tabelą 10.7 pierwszy przymrozek jesienny wystąpi tam między 1 i 5 października, a ostatni wiosenny od 5 do 10 maja. Takie daty wystąpienia przymrozków zdarzają się z reguły w miejscowościach położonych na Przedgórzu Sudeckim, a więc w zupełnie innym regionie klimatycznym.

Podobnego rodzaju wpływ wywiera urozmaicona rzeźba terenu na minimalną temperaturę powietrza. Różnice termiczne można odnosić zarówno do terenu płaskiego, jak i do wybranych elementów rzeźby (tab. 10.8).

Tabela 10.8

Poprawki na wartość średniej minimalną temperatury powietrza na wysokości 150 cm nad glebąw terenie urzeźbionym (wg A. W. Szachnowicza i A. A. Wilkensa, 1963)

			Poprawki łw °C1
	Wysokość	Poziom		część	zbocza
Elementy rzeźby	względna N	odniesienia	gór na	środ kowa	dolna	podnóże i dno
Zbocza wzniesień:
a) nie porośnięte	>50	wierzchołek	0,0	-0,5	-1,5	-2,0
b)z roślinnością u podnóża	>50	Płaskowyż	0,0	-1,0	-2,0	-2,5
Zbocza dolin V-kształtnych: a)miejscami pokryte roślinnością	>50	Krawędź	-0,5	-2,0	-3,5	-4,0
b)2/3 porośnięte lasem	>50	krawędź	-2,0	-4,5	-4,5	-4,5
c) całkowicie pokryte roślinnością północne	<50	krawędź	-1.0	-2,0	-3,5	-3,5
d) całkowicie pokryte roślinnością południowe	<50	krawędź	-0.5	-1,5	-2,0	-3,0
Zbocza krótkich wąwozów uchodzących do doliny, pokryte roślinnością: a) północne	<50	krawędź	-1.5	-2,5	-2,5	-2,5
b) południowe	<50	krawędź	-0,5	-2,0	-2,5	-3,0
Zbocza opadające w stronę					-1,5	-1,0
rzeki	>50	wierzchołek	-0,5	-2,0
Zbocza U-kształtnej doliny						2.5
rzeki	>50	krawędź	0.5	0,0	1,5

Analizując wartości zamieszczone w tabelach łatwo zauważyć konieczność bardziej krytycznego niż dotychczas podejścia do wartości standardowych w aspekcie ich wykorzystania dla warunków niewielkiego obiektu. Często lepiej jest (w przypadku braku danych własnych) przyjmować wielkości nie z najbliższej stacji meteorologicznej, jeśli położona jest ona w wyraźnie odmiennych warunkach terenowych, lecz ze stacji nawet dalszej, ale mającej podobne położenie.

Do celów korekty standardowych danych meteorologicznych można również wykorzystać tabele dotyczące zróżnicowania promieniowania słonecznego na różnych zboczach, wpływ zbiorników wodnych na temperaturę powietrza i prędkości wiatru oraz inne zamieszczone we wcześniejszych rozdziałach.

10.9. Bierne i czynne melioracje mikroklimatyczne

Zmiana warunków makroklimatycznych uwarunkowanych ogólną cyrkulacją atmosfery, szerokością geograficzną, wysokością nad poziomem morza itp., choć w większości przypadków możliwa pod względem technicznym, wskutek wielości wzajemnych powiązań i zależności, których istoty w pełni często nie znamy, jest przedsięwzięciem ryzykownym. Świadomość tego jest w chwili obecnej znacznie większa niż kilkanaście czy kilkadziesiąt lat temu. Realizowane wcześniej z dużym rozgłosem inwestycje typu budowy zapory w Assuanie na Nilu lub zbiorników retencyjnych w Azji Środkowej przyniosły efekty krótkotrwałe, pozorne, a na dłuższą metę - najczęściej wręcz szkodliwe.

Planowa działalność człowieka pozwala jednak na regulację warunków topo- i mikroklimatycznych w skali obiektów przez stosowanie melioracji mikroklimatycznych, które można podzielić na bierne i czynne.

Bierne melioracje mikroklimatyczne polegają na umiejętnym wykorzystaniu warunków sprzyjających i unikaniu zjawisk szkodliwych. Notując np. granicę zasięgu przygruntowych, radiacyjnych mgieł można określić, do jakiej wysokości sięga zastoisko chłodnego powietrza w obniżeniu terenowym. Powstawanie szronu pozwala na orientację co do lokalizacji miejsc chłodniejszych i możliwości występowania przymrozków przygruntowych. Uzyskane w ten sposób informacje o zasięgu terenów

— 299 —