16 (28)

Jednoczesne pokazanie elementów składających się na występujące w przestrzeni rzeczy I na dzielące je odległości stało się w pełni możliwe dopiero od XIV wieku, (perspektywa zbieżna, nieco później równoległa (aksonometnę). Obie dominowały przez kilka wieków, tym bardziej że w układach geometrycznych prawa geometrii pozwalały na tworzenie ścisłych modeli.

W miarę rozwoju układów krajobrazowych modele perspektywiczne traciły swoją przydatność.

Istotniejszy stał się układ wnętrz, mlełac zaletych I pustych

stotne stawało się umiejscowienie poszczególnych zindywidualizowanych elementów.

Rzut, plan, mapa zastępowały rysunki perspektywiczne.

W XIX wieku normalizacja miar pozwalała na swobodne odczytanie rzutu - a układ krajobrazowy, operujący formami naturalnymi przyrody, nie wymagał dokładnego zobrazowania elementów pionowych.

Jeżeli po przetransponowaniu na rzut, niektóre fragmenty krajobrazu stawały się nieczytelne, uzupełniano rzut widokami, półnłeł także przekrojami I fotografiami.

Dzisiaj obowiązuje rzut cechowany dla odwzorowania dużych układów przestrzennych oraz rzuty Monge'a da układów nie tak rozległych.

Metody wcześniejsze - jak perspektywa, aksonometria, przekroje - zaczynają przybierać formę opisu artystycznego.

Model obrazowy oparty na kodach, taki jak rzut cechowany, to nie jedyny model Występowały też modele oparte na iluzji przestrzeni rzeczywistej w zmniejszonej skali.

Klasyczny taki model to panorama miasta, ukształtowanego jako góra W Europie dominował jako przedstawienie krajobrazowe od średniowiecza do końca XVIII wieka Później rozwiną! się jako iluzja przestrzeni rzeczywistej w formie panoramy.

Całą panoramę możemy zobaczyć jako ‘Panoramę Racławicką* we Wrocławia

W Krakowie w restauracji “U Wierzynka* możemy zobaczyć fragmenty ‘Panoramy Tatr*. Przez cały ubiegły wiek rozwijały się modele przestrzenne w zmiennej skali, tworząc cale gałęzie modelarstwa rozwinięte nawet w założeniu wiekoprzestrzennym, jak duński ‘Lego land*.

Modele przestrzenne są trudne w przechowywaniu i narażone na starzenie się materiału. Zapis w formie iluzji

przestrzennej został przejęty przez techniki mechanicznego zapisu przestrzeni:

fotografię, w tym fotografię lotniczą i satelitarną, film, holografię, wreszcie całą gamę zapisów cyfrowo-

komputerowych.