D2 (2)

1 . t; s tęp

historyczny zorys teorii 1 praktyki deftnlowonlg

Za twórcę pierwuzej teorii definicji uznano się Arystotelesa. Wprawdzie już przed. Arystoteienom interesowano się żywo oraktyką definiowania oraz właściwościami i poprawnością wyrażeń deflnicyjnych, jednak ustaleń w tej Baterii pochodzących np. od DomOkryjta, Sokro.tesa, PłacouA czy sofistów nie rożna jeszcze nazwać teorie, definicji przede wszystkie* z racji ich fragmentaryczności. Arystoteles z jednaj strony nawiązał do rozważań swych poprzedników^ a z orugioj uzupełnił ich ar.aJ.ity, przedstawiając względzie uporządkowany i całościowy sten. ówczesnej wiedzy o def InLęjacŁ.

Arysfcotelosc-wska teoria definicji jest uwarunkowana wyraźnie ken-jop:o filozofii, .& ściślej metafizyki. V metslizyco Arystotelesa, jwk: wiadomo, istotną rolę pełnią .pojęcia natury-(istoty) rzeczy i przyczyn. on pomocą pojęć przyczyn - Arystoteles wyróżnia cztery rodzaje przyczyni natori&laą, formalną, sprawczą i celową - nożna określić me-tal'izyczną istotę¹, kożdsgo bytu. Realizację tych zamierzeń na umożliwić proces poznawczy zwany definiowaniem. Uaczelne zadanie definicji up_£-truje Arystoteles w tym, aby wyrażenia te dawały odpowiedź na pytanie czyw; dano rzocz jest, ponieważ w ten opesób zostanie dokładnie określona notsf izyczuj* istota rzoczy. Zadanie to definicja spełni, jeśli ukaże metafizyczne ’ przyczyny rzeczy. Spośród wyróżnionych czterech rodzajów przyczyn decydującą rolę w określeniu, istoty rzeczy pełni, według metafizyki- Arystotelesa, przyczyna, sprawcza, wystarcza więc, sóy definicja tę przyczynę wskazała. W praktyce definiowanie polega na wy.*Ożnioulu najbliższego rodzaju w stosunku do defiaiowanego gatunku-i podaniu różnicy gatunkowaj'.

!ż>)Ori•; definicji Arystotelesa, wywarła duży wpływ na rozwój myśli późni.-; juzych logików 1 przetrwała razem z jego lcgiką ore.z teorią wLa-dr.y w duuc.j, a przede wszystkim w filozofii^, -io n&jnof, szych czasów, poć. ne.zaą. klasycznej teorii definicji.

3tt.rożyinoćc 1 były ró.roioż znana definicje .in.uo.sO rodzaju, definicjo r-leuworunkowane sryBtotolosOwską .koncepę ją‘filozofii . e zwią-ziSi-., z pracy* ac ją sec. u u wyrażeń języka. Sadai-.re ich pcicgiilo aa tekir o»^rsoleniu ułowe., aby nożna byle- ai.ę uin poprawnie posługiwać w dańyic

“ bob. S.KanJćski. 1957, 2.67; 79>3a, «.*>; >\ Materna 1959. P.RO-bluśoM 'i%?. i.-1-49-1521 h.R.Gors/d 196?, S.5SÓ-56?; * -Z,. Ss.ficr 1??C.

O -3>-i R.Abolebn 1967, <*..3>15-5¹VJ r.kojir.i 19?S, s.51.

S.f.nclń.-kl. 195C2, e.'<3-ł4.

CL    *

6->»£a«AńGki 1955, • s.fiu.

języku, łyraźnie występuje ton rodzaj definicji w systemie geemetri Jćuklidasa, któreau aa zapewnić wysoki stopień precyzji terminów, dz ki dokładnemu ustalęniu ich znaczeń. Jednak cmi Euklides, ani żaden inny matematyk starożytny nie opracowali ich teorii.

Arystoteles nie uczynił tego rodzaju definiowanie przedmiotom swych analiz, chociaż ten sposób dochodzenia d.o definicji był mu ró niet Już znany. Uważał or: definicjo tego rodzaju za definicje uiewł Clwe, niopołne, drugorzędne, wprawdzie, jak sądził, mogą one odgryw pewną rolę w początkowych operacjach poznawczych wierząjących dc o-kroślenia istoty rzeczy,.ale ich funkcja nie ni&ła większego znaczenia dla teorii bytu i koncepcji jego teorii nauki'*.

Definicje tego rodzaju występują dolej w średniowieczu obok def: niej i klasycznych i dopiero w czasach nowożytnych T.Hobbes i B.Poect stworzyli podstawy opracowania ich strony teoretycznej. Ich koncept; podejmują późniejsi metodologowie, matematycy i logicy, doskonaląc 2 rozwdjajec teorię definicji związanych z precyzacją sensu wyrażeń j-; łykowych".

Obok wymienionych dwóch głównych kierunków rozwoju nauki o definicjach, -pojawiły się jeszcze inno koncepcje teoretycznego ujęcia wy rażeń definicyjnych. Wysunęli je między innymi np. J.Locke, Z.B.Cou-ćillac i J.D.Gergonno^. Te alternatywne propozycje nie zdobyły oobi*

O

jednak szerszego zainteresowania w teorii def lnicji".

powstanie współczesnoj teorii definicji umieszcza się as przoło-aie XXX i XI wieku, a za jej twórców uważa clę G.Fregego i Włoską Szkołę Logiczną^. Ra krótko przed drugą wojną światową .oraz w latecb powojennych pojawił f.ię w Polsce prężny ośrodek badań definicji 1 problemów z nimi związanych^,C. Po pierwszej Konferencji Polskich logików’ (grudzień 1952)'próbowano badania te zorganizować bardziej pis 11

nowo .

Współczesna .teoria definicji jest w porównaniu z klasyczną niewspółmiernie bogatsza, ale za to nr.iej spójna. Próbując systematycznie uporządkować całą dotychczasową wiedzę o definicjach musi uwzglę ni«ć ustalenia pochodząco z różnych epok i uwarunkowane zarzuconymi

5    Żob. S.Kamiński l95Sa, 5.4ynj P.Materna 1959, ?-•?•

⁶    2ob. 5.Kamiński 195S_t e.6ń.

^ 201;. £.Kamiński 1953;' 1958a.

^r' Dokładniejsze opracowanie ogólnej teorii definicji zob. ?.nurloue

192? i E-.Prantl 16$$, t.1; id6l, t.?; 166?, t.J; 1G70, t.l.

' Zob. K.Eutschera-A.Brcitkopf 1$?1, S.1A5'; w.Bubislaw 1951 -"^■Pofinicjturl interesują się między innymi: K.Ajdukiewicz, L.Borkcw Ski, S. Koniński, J. Kotarbińska, -X -.Kotarbiński, £.Leśniewski, J.Lu kasiewicz, P.Pawłowski, k.Przełęcki, U.Stonert, R.Suszko, A-Parsk A.Usowicz, S-Wilkosz.

Zob. 3.Kamiński 1956, s.^r:.