DSC04614

Wcześniejsi filozofowie twierdzili, że substancją jc»v hukim, rraton tak stancją są idee. Dla Arystotelesa ani materia, ani idea nic były substancjami:    '**'

i jedna, i druga były składnikami substancji. To był jego sposób uzgodnienia prze<fcL^ ników z Platonem. Z materii przedplatonicy uczynili konkretną substancję, a tak w Platon postąpił z ideą. Tymczasem materia nie istnieje samodzielnie,tak mo jak nie istni ej ą idee: wszystko to są abstrakcje. Naprawdę istnieją jedynie kot kretne zespoły materii i formy. Taki był zasadniczy pogląd Arystotelesa, naz«n ny potem „hilemorfizmem” (od vhrj — materia i fiog^rj — forma).

4. Istota, rzeczy. Arystoteles miał oba składniki substancji za równie niezbędne I jednakże nie za równie ważne. Forma była dlań ważni ej sza: bo pojmował ją jako re. alny odpowiednik pojęcia, zupełnie tak jak Platon ideę transcendentną. I zajęła w jego fi. lozofii to miejsce, które u Platona zajmowała idea. Wyrosła w rozważaniach Stagirytyn* zasadniczy czynnik zarówno poznania, jak i bytu.

A) Prawdziwe poznanie jest natury pojęciowej: wszak pojęcie, jakie mamy o rze-czy, a nie przypadkowe jej postrzeżenie, mówi nam, czym ta rzecz naprawdę jest: poznajemy z rzeczy to, co zawarte jest w jej pojęciu. Czyli — poznajemy jedynie for-m ę. Była to pierwsza doniosła konsekwencja utożsamienia formy z pojęciem. Dalej zaś wynikało stąd, że m a t e r i a jest niepoznawalna. Zapewne, nie dotyczy to matem pochodnych., marmuru czy brązu, ale materia pierwsza, która jest całkowicie nieuformo* wana, jest też i niepoznawalna.

B) ISTOTNY składnik rzeczy stanowi to, co w niej jest pojęciowe. Posągiem jest tyk ko to, co posiada własności należące do pojęcia „posąg”; i te tylko są dla posągu istotm wszystkie inne są przypadkowe, może je mieć lub nie mieć. Co zawarte jest w pojęn i jest własnością całego gatunku, to jest stałe, a co stałe, to istotne. Zatem formajub) składnik pojęciowy rzeczy, jest ich składnikiem istotnym, jest najważniejszą częścią substancji, jest istotą rzeczy (ró ri rjv slvai). To była druga konsekwencja u

L*

A*

trff

rodH