img011 (2)

sprawy zaskoczeni i oburzeni. Roman Kwiatkowski, Prezes Stowarzy. szenia Romów w Polsce, twierdzi, że wczesne zamążpójście to element ich tradycji.

To nie jest tak, że dziewczyna mająca 12 czy 14 lat zmuszana jest do wyjścia za mąż. Jak się nic zgodzi, to nikt jej nic może kazać. Nikt jej też za żonę nic weźmie, jak nic będzie wyglądać jak kobieta - tłumaczy - Taka jest nasza tradycja i kultura, która jest silniejsza niż prawo. Dzięki niej nasza społeczność przetrwała już tyle wieków¹*.

Z perspektywy prawa obowiązującego w Polsce, stosunki seksualne z osobami poniżej 15 roku życia są karalne. Co więcej, prawo krajowe ma prymat nad każdym prawem zwyczajowym; Konstytucja nakazuje jednak szanować inne kultury i tradycje. Nie ulega wątpliwości, że cala sprawa wymaga delikatności, a przykład rumuński dobrym wzorcem nie jest. Na pewno należy spokojnie rozważyć konsekwencje zamknięcia 21-latka w więzieniu, tym bardziej że - jak mówią świadkowie - obyło się bez przemocy, a małżonkowie tworzą kochającą się rodzinę. Nawet różnica między prawem krajowym a tradycją Romów wcale nic musi okazać się lak znacząca - wszak czyn pedofilski uchodzi wśród Romów za jedną z najcięższych zbrodni, karaną wykluczeniem ze społeczności. Może to jest platforma porozumienia?

Podobne problemy na styku prawo-tradycja-obyczajowość coraz częściej trafiają na lamy dzienników w Niemczech. W lutym 2005 roku serwisy informacyjne doniosły o zastrzeleniu na przystanku autobusowym w' berlińskiej dzielnicy Tempelhof 23-letniej Turczynki Haiun Su-rucu. Zabójcą kobiety był jej najmłodszy, 19-letni brat Ayhan. 'Ib on strzelił trzy razy w jej głowę. Dlaczego? 1 latun została w ten sposób ukarana za splamienie honoru rodziny. Skazą na tym honorze byle jej postępowanie wraz z kilkuletnim synem kobieta wyprowadziła się z rodzinnego domu, nic reagując na wezwania ojca i braci, którzy „przywoływali ją do porządku". Na domiar złego nic nosiła chusty zakrywa-

^r‘ A. Jukowskn. PioJcurałuru To wspóliyeie z nieletnią, Komorne Saszti tr>sJycj.t <(%> nie zjbrJHij, „Gazeta Wyborcza’, 11-12.02.2006, * 2

94 PREFABRYKACIA TRADYCJI. PROMOCJA OZiEDZiCT .-.A

jącej włosy i mieszkała kolejno z kilkoma partnerami. To przeważyło. Statystyku policyjne pokazują, że zamordowanie Hatun nic jest wyjątkiem. Wciągu ostatnich 8 lat na terenie Niemiec dokonanoco najmniej 45 „honorowych morderstw”. W samym Berlinie zaś, gdzie mieszka około 200 tysięcy Turków i kilkadziesiąt tysięcy imigrantów pochodzenia arabskiego, w ciągu pierwszych miesięcy 2006 roku miało miejsce 5 tego rodzaju zabójstw. Monitorująca te wydarzenia organizacja Terre des Femmes za głównego winowajcę morderstw uznaje „system patriar-chalny, w którym pragnąca się wyzwolić spod władzy mężczyzn kobieta jest surowo karann"^ł0.

Przedstawione wyżej przejawy praktykowania „systemu pciitiar-chalnego” i związanej z nim tradycji mogą szokować, wszak mają miejsce blisko nas. nie zaś pośród egzotycznych dekoracji, które czyniłyby je dozwolonymi, a może nawet ekscytującymi. Doniesienia prasowe ujawniające sprzeczności w funkcjonowaniu współczesnych państw w zetknięciu z tradycjami, które wcześniej marginalizowano (Romowie w Rumunii i Polsce) albo tradycjami imigrantów (Turcy w Niemczech) nie są jednak niczym nadzwyczaj wyjątkowym. W nieodległym kraju europejskim obserwuje się bowiem zjawisko o znacznie dłuższym rodowodzie, bardziej intensywne i zwarte w swojej wymowie niż wszystko, o czym dotąd była mowa. Myślę w tym miejscu o Albanii, o której w 1893 roku pisał ksiądz Marcin Czermiński: .Nic ma w^r Europie kraju, który by tak mało był znany dotychczas szerszym kołom naszego spo-^cosiw^^^ a stwierdzenie to tym jest ważniejsze, że wciąż niewiele straciło ze swej aktualności i powiarzanc jest w podobnej formule także dzisiaj.

^M R Jernltoizczyk, Kara za mord dla honoru, „Rzeczpospolita", 14.0-4 2006, s. 9.

⁵¹ M. Czermiński, Albania Zarysy etnograficzne, kulturalne i religijne, Kruków 1893, s. 5.

2 RAPTULARZA ANTROPOLOGA ę