Dwudziestolecie międzywojenne Jerzy Kwiatkowski (83)

,o,» «• M*'®*"'-*

komanj

tam

r\    ry

jltellfe.

jfRIUJE&T

Ze& .Vi&<r«U r---Tenty Hnmert. Wj»- Dedylafjł Zofii Ndkowdótj Ai leun fc

ton 1924, oklriU ryś. Tadeu*/ OtWOMki anyckicgo na cgtftnpUmi pcmiriei '•

lycyzmem swojego polityczno-społecznego programu („wieczne ubraimrt Ws/sStko lo nic zmienia jednak faktu. źe — przechylona w suonj cjiffla — jest onii jednak wolna jednocześnie od politycznej naiwności. M charakterystycznej dla polskiej literatury. Wszystko to nie przekreśla'lei tog wybitnych wartości aiyfljtzoycb. zawartych zwłaszcza w niezwykle teub i sugestywnej „konkretyzacyjnej" metaforyce, ani jej walorów jako *mp ogniwa rozwijającego jedną z odmiun prozy typu eksprcsjonizujaccgołim kową" — z jednego punktu widzenia, bchawiorystyczna — z margał* odmianę, która wywodzi się z Oziminy Berenta, a jako na swego romant)n*p protoplastę wskazać może na Dominika Magnuszewskiego. Nirhnta -Kaden podejmie jej kontynuacje.

Tak więc, w odróżnieniu od utworów o tematyce wojennej. ■ zpdst z rozwojem całościowy m prozy opartej na /osadzie „realizmu tnakp' —w powieści politycznej lat 1923-1925 dokonuje się wyraźna polaryzacji pofljl 220 Bo oto dzieło z grupy tej chronologicznie następne. Romans TertsyHtmtnttK

Zofii HAombcj, rcprc/cniujc d*łnoW pntciMU*M apomcdiia) już

■    Hlul—£—*». i tttliuca w Charakterach (o których nieco dalej) zwrot ku Hajcrag pnMocie wypowiedzi, zainspirowany m.in. literatura francuską.

W ednUmeniu od Generała Barew, a podobnie juk powieki Żeromskiego i Snp — Romana Teresy Hennen jest w większym stopniu powieścią Aeuwtpołcciłią niż sensu atricto polityczną. Nie mechanizmy walki o władze, ba p*(fne konsekwencje istnienia takiej, a nie innej władzy znajdują się

■    centrom jej zainteresowaniu.

fattnic lei jak Prv<twlofnie i Pokolenie Marka Śwltty. powieść Nałkowskiej TiTójmeiioj nie wyr/eku się wątku romansowego. Jest on tu nawet wątkiem pa—drącym, tyle te wyminie sfunkcjonałizowanym politycznie: struł kładący Km tyciu Teresy Hennert nic darmo pochodzi z rewolweru pułkownika Owkiefo, reprezentanta tych kręgów wojskowych, w których autorka dostrzegła poftc rządów soltlateski.

gm»u Teresy Hennert to powieSć środowiskowa, wielowątkowa, poli-(loitffu, do pewnego stopnia — wiclointcrpretacyjna. Jej niewątpliwy i ostry byiycyzm wobec współrządzących w odrodzonej Polsce elit — zwłaszcza Mpka i fininsjery — przybiera, w zależności od postaci, która dochodzi do zIml różnorakie odcienie. Łagodnieje, gdy padają słowa o normalności takiego tm rzeczy w — nareszcie! - wolnym kraju. Osiąga swoje maksimum, gdy ■jpoaiadane zostają zdania, negujące wszelki patriotyzm i zmysł państwowy -* imię ideologii walki klat Jeśli zaś postacie reprezentujące pierwszą z tych 4njayth opinii nie mogą pretendować* do roli porte-parołe autorki — mc może U ecj pretendować także ich komunistyczny antagonista, miody Andrzej lama. łączący działalno w! ideologiczną ze szpiegowską. W ten sposób połieśc Nałkowskiej, stanowiąca doić bezlitosną i chłodną krytykę istniejącego mai rzeczy, krytykę przeprowadzoną niewątpliwie z pozycji społecznej lewicy

-    wstrzymuje się jednak przed ukazywaniem jakichkolwiek pozytywnych programów na przyszłość.

Imu Teresy Hennert był jedną I zapowiedzi najwybitniejszej powieści iKgo kręgu: Przedwiośnia (1925. wlałc. 19241 Stefana Żeromskiego. Zapoęiąt Kaaaw już w trylogii Walka ; szatanem, tendencja pisarza do powściągnięcia aUtfołtkiej poetyki hiperboli, liryzmu i patosu, z drogiej zaś strony — do ii—płinw mu tonacji powagi przez element bumom, a nawet ton gawędy, ■fuli tu — po przejściowym epizodzie stylizaiorskicj poety zacji (tzw. jryłopa nadmorska": Wuka 1918. Wiatr ad morza 1922. Mi<dz\morze 1924.

■Mc. 1923) — swoje apogeum i spotęgowała, zwłaszcza w doznaniu nowego, pmpeeego czytelnika, dramatyczny wydźwięk powieści.

to—ki by) tym pisarzem, który — całą swoją dotychczasową twórczością

-    zyskał sobie największe prawo do pytania o sprawiedliwość społeczną 221