Dwudziestolecie międzywojenne Jerzy Kwiatkowski (165)

* Iw taM •>*r^'4/vf

fndbMM »cl»u. nfnki Klyny-impiuduŁlyn, fln dr ufci^ H./łłiAo to wydtnyaiMar i *pctw*«nua»ct Można mu ocuią • ^ male/c takie i coś w rodzaju prekursorów « - pn«t»Uoq n»J grotesce. i to mc tylko w dramacie francuskim: Jarryega av,a i niemieckim: Wcdckmd. ale takie polskim: Dobradufj tkirgo i Muhofla (wy« 1906. wyd. 1907).

Ze współczesnym mu polskim nowatorstwem literackim łączyło pi rwo) niewiele byl żywym przeciwieństwem zarówno cywil /jazmów futurystów i Awangardy Krakowskiej, jak potny ..Zdrojowych" ekspresjonistów. Spośród pisujących dramaty t mógłby znale A.¹ mniej więcej wspólny język: z Tytusem Cl matm Jaworskim, autorem mc znanego wówczas, niedawno<

(fornalu Hamlet wióry (powal. ok. 1924, wyd. 1993). nkreSJooego| lako „groteskowy bombast”. Twórczość Jaworskiego — ulżę — była mu w ogóle stosunkowo najbliższo. ale bo lei obydwaj i samego klimatu: ponurej groteski póżiwmlodopolskiej. a w ■im HtMpryj mamkOw, mc»zna dopatrywać się jednego a

rąa ■■ ar ominęły go pewne mody tematyczne. które kreator sam wprowadzał Przc«k wszystkim -- wiszący wówcai — temat rewolucji. Ale me tylko. Duchy, traktowane jednak i j oka (W nutłym dworku): satanizm (Sonata Btlztbuba): f&tcynacja (makabryczna mumia chińska w Pngmotystach, prwdr. 1920. tytułowy bohater IWmm Jhkpwnoi (prwdr. i wy o. 19211 jako ( władca nudajtkiej wyspy Timor, -kolonialna” tematyka ■

Pm. cdi Bak tropikalny (syn 1921), SiepodlegMć irójkąuhr. i dwwgkmtgo actęiia (wyst. 1928) — wszystko to paaowalo do epoki i Dwudziestolecia. / jej podróAnic/o-cgzoiycznymi (poezja Skuraandnl ski. Stern), duboltcznymi (Grabiński. Przybyszewski) czy •^mpteotrym* (Grabiński. Riuner) fascynacjami — jak di I MM — uk charakterystyczny dla nowelistyki Grabińskiego —i kolejowy (Sutbna lokomotywa). Ale były to juz. oczywiście, powierzchowne

BoMwegdk — na planie synchromi —twórczoód jegołnwityl w kamtkiae wwytjtbm: zestawiać i porównywać / dadaizmeto nadrcali/mu (sztuki Yvana Goiła, Ribemont-Dcssaignesłi, Vma_W nkjs/c już. Antonina Artaud) czy z pewnymi eksperymentami i owych panny nic dorównywał jednak Witkacemu. Teatr kfoiM* poleski aa podobna miarę mieli dopiero stworzyć — po dragi) Wawtii — Beckett i Ionesco.

4. INNE DRAMATY AWANGARDOWE

fW»ł.i awangardowy dramat pierwszej połowy Dwudziesiokcu to wielkie ofMnwuiic dzido Witkacego i kilka odosobnionych utworów: Tyraw Czyacw-jefu. Tadeuszu Peipera, Witolda Waridunkicgo i Brunona JMieihfopcc pntkn o nierównej warudci i rozmaitych założeniach twórczych, tana jc jajST) anty tradycjonalizm. uniyreaJi/jn i grułeskowołć, przeradzająca <K uiesh w burleskę. Różnice w rozumieniu rab eksperymentu i w jego pałmt w postawie filozoficznej. » poetyce ta la jednak zbyt wielkie, by Mw było mówić o wspólnocie prądu czy modelu.

Z dramatami Witkacego — samą swoja tonacja — siowakowo najbliżej 3 krótkie utwory Tytusa Czyżewskiego: OM isMcr wmtumorfah ,iuL 1921). Włamywacz Z Upnrpo kmanytom. Mig. Orfom I Euridiko npdii wyd. 1922). Se to jednak drobiazgi, by nie rac — błahostki, foma z ruch. o podtytule Formie tatyro tmffonoda. stanowi Ó&U płaska siirę literacka, ujęta w formę humorystycznego apologu zwierzęcego; idaóch następnych wyraźniej dochodzi do pan formizm, z jego pośmiałem óajaninń „treści" i potocznie rozumianego sensu przez kształt formalny mera, oraz — tak charakterystyczna dla Czyżewskiego — fascynacja