Dwudziestolecie międzywojenne Jerzy Kwiatkowski (156)

ni. iw. i9»-i«>9

ustosunkował sic w sposób zimny i wrogi. Postawu ta nic /ostali | warstwę. w której imieniu pisarz wystąpił.

Dneki potraktowanej nicm.il równorzędnie z Deczyńskun pMtKi u<^ wojen napoleońskich, kowala Derkacza, akcja Kordiana i • hum: |>KftMj — retrospektywnie — do burzliwej epoki przełomu wieków, zwł epopei legionowej. I tu spotyka się z dziełami skądinąd bardzo odmiennymi: z Nurtem Wacława Berenta i z dylogią Rumieńce i Uroki Tadeusza Kudlińskiego.

W pierwszym okresie Dwudziestolecia Berent prawie zupełni* w ciągu szesnastu lat nic wydal ani jednej książki. W tej $)C opublikowania przezeń w ostatnim pięcioleciu Drugiej Rzcczypospolik pozycji (Nurt 1934. Diogenes ir koniuszu 1937. Zmierzch wodiów 1939)1 niecodziennej wagi, pozwala przypuszczać, że o przerwaniu decydowały tu względy o szczególnej doniosłości.

Bereotow-ski cykl ..biograficznych opowieści" obejmuje epokę od i stanisławowskich po powstanie listopadowe. Pisarz dokonuje te pNfpi przewartościowali w polskim panteonu:: ujmuje się zwłaszcza za — petom dzonyin przez swoich współczesnych i przez mitologię narodową — lic Henrykiem Dąbrowskim. Przede wszystkim jednak znamienny je# t]to tradycji i warstwy społecznej, na które pada główny akcent w tye efk Warstwa społeczna to rodząca się właśnie w tej epoce inteligencji takt środowisko uczonych, literatów, publicystów. (Na szczególną u*łęc utopi pod tym względem -— niezwykłej urody pisarskiej — porań Frosi Ksawerego Jezierskiego, czołowego publicysty Kuźnicy KoMąujow\Vitj,w#t w Diogenesic w konhuzu ) Tradycja zaś to — (oczona przez tę włałniewiot -odnowicieli", w epoce upadku państwa, demoralizacji spoleczefatn mp i narastającej rusyfikacji — uparta walka o rozwój, ocalenie i ciągłość hton narodowej, wartości pojmowanej przez Berenta — w opozycji do mcjmiM —jako nie znająca ograniczeń etnicznych organiczna część kultury tak* europejskiej.

Zarówno polska tragedia polityczna owej epoki, jak wielka sprawi ■«* -długiego trwania” zostały przez Berenta ukazane ze zdumiewającą sitictymf Imponuje ona tym bardziej, że pisarz zrezygnował nie tylko i posługi*na « fikcją powieściową, lecz także /. takich elementów uatrakcyjniających pottS biograficzną juk ciągłość narracji, śledzącej życic bohatera od kolebki pogrfs ze szczególnym uwzględnieniem jego przygód romansowych. 1\i rarayooł do czynienia i monografią pewnego procesu, -nurtu" właśnie, ad i oto biografii: życiorysy poszczególnych bohaterów są na ogól pnednam fragmentarycznie, nikną, przeplecione innymi fragmentami, by pop*#« znowu — wtedy, gdy stają się ponownie ważne dla Sprawy. To rałw

t_k<,. m* Wi*. OwnyiUto. prwł

tlW

WACŁAW BERENT

nurt

Wacław flcrmL \un. Wmaaa I9M. oUidla

Ll

• jr7u-'- oJH

v53

NURT

*' I*⁰¹- IuIimm* Kleinera na cfzcraplami .Vurr«