DSCg88

palenisko i ogień są niejako jego istotą i rdzeniem* Wokół nich zbierają się przy posiłkach mężczyźni i kobiety, młodzi i starzy, państwo i słudzy. Dlatego ognisko i stół mają znaczenie symboliczne; ognisko jako trwała, mimo zmiany pokoleń, żywotna siła domu, stół jako sprzęt jednoczący obecnych członków domu w celu podtrzymania i odnowy sil cielesnych i duchowych. Sam stół, przy którym każdy ma swoje miejsce i otrzymuje należną sobie część, jest niejako domem. Członkowie domu rozstają się, aby wykonać przypadającą na każdego pracę, po czym znowu się spotykają, aby dokonać koniecznego podziału owoców tej pracy. Analogicznie jest ze wspólnym i oddzielnym korzystaniem ze wszystkich pozostałych dóbr — wytworów wspólnie i oddzielnie wykonywanej prący.

Natomiast to, co się rozumie przez wymianę, jest sprzeczne z naturą'domu, ponieważ warunkiem jej jest rozdzielenie i prawo jednostki, posiadania na własność przydzielonych jej dóbr oraz rzeczy wykonanych poza wspólnotą' dla siebie samej. Dom jako całość, za pośrednictwem swego pana lub zarządcy, może wymieniać nadwyżkę produktów na coś, co jest bardziej przydatne. Taka regularna wymiana w obrębie wspólnoty domów stanowiącej -jak gdyby jeden wielki dom (w ramach wsi, między wsią a miastem, na tere-■ nie wiejskim albo na terenie miasta), pokojowa, zgodna z normand, które mocą porozumienia wydają się naturalne, mocą zwyczaju — tradycyjne i sprawdzone, mocą wiary — sprawiedliwe, taka wymiana odpowiada prawidłowym zasadom podziału, jest niejako wspólnym spożywaniem przy jednym, dla wszystkich nakrytym stole. Zauważmy, że mamy tu cały czas do czynienia z ideą, choćby utajoną, wymiany — prostego krążenia towarów. Ale zjawiska mogą bardzo odbiegać od idei, nawet wypaczać pierwotny model, toteż aby

je właściwie zrozumieć, trzeba Je ujmować. niezależnie od idei I wyjaśniać na gruncie potrzeb I woli Jednostek. ’

§ 15

Realny dom -w swoim zewnętrznym kształcie może być, po.'pierwsze, domem wolno stojącym, to Jest takim,- który nie naleiy do ładnego systemu zabudowań.

■ Takim 'domem jest zwłaszcza ruchomy, przenoszony z miejsca na miejsce namiot koczowników. W opoce uprawy roli dom taki przybiera powszechnie postać kolonii — naturalnej i charakterystycznej dla terenów górskich i żuław. Podobnie dwór, siedziba pańska lub gniazdo rodowe w marchiach, położony Jest poza wsią i góruje nad nią. Zwyczajowo wieś obowiązana jest , do pewnych świadczeń na rzecz mieszkańców dworu jako założycieli i obrońców osady.

Drugim typem domu jest zagroda chłopska na wsi —

\ trwała siedziba przystosowana do celów uprawy roli i gospodarki samowystarczalnej lub korzystającej z pomocy sąsiadów 1 pracowników należących do te^samej wspólnoty (np. wiejskiego kowala i innych rzemieślników). Bywa, że dom taki wyposażony jest we wszelkie | warsztaty rzemieślnicze skupione jeśli nie pod jednym V dachem, to pod jednym zarządem. Tak właśnie znakomity znawca przedmiotu (Rodbcrtus) przedstawia typ klasycznego (grecko-rzymskiego) domostwa, którym rządzi zasada nihil hic emitur, omnia domi glgmmtur.

Trzeci typ domu, dom miejski — przez co rozumie się przeważnie dom rzemieślnika — musi zaspokajać nawet. najkonieczniejsze potrzeby drogą wymiany. Większa część tego, co wytwarza (np. obuwia), przeznaczona jest nie na własny użytek — o ile bowiem miasto jako całość, jako wspólnota cechów, przez wza-

53