dydaktyka5

- ■tu p

simim

'S&0IJ    -

w tok zajęć i, w miarę możliwości, znaleźć się na każdej jednostce lekcyjnej. Prowadzący zajęcia musi mieć świadomość, że nasika ortografii jest ściśle związana z treściami kT&fe' przekazuje dzieciom.

Chciałabym na samym początku zwrócić uwagę na jeszcze jedną bardzo ważną sprawę. Chodzi mi o to, żę nauka ortografii ma nie tylko na celu zapamiętanie przez uczniów zasad poprawnej pisowni. Ma ona jeszcze inny wymiar. Mam tu na myśli aspekt wychowawczy. Dlaczego? — może ktoś zapytać. Odpowiedź jest prosta. Wielokrotnie w trakcie proponowanych przeze mnie zajęć dzieci wykonują swoją pracę grupowo. I tu już pojawia się odpowiedź. Nauczyciel powinien jasno wyznaczyć zasady pracy, podziału na grupy, przydzielenia zadań poszczególnym osobom, podkreślić obowiązywanie zasady wzajemnej pomocy itd. Tego trzeba uczniów uczyć!

Przedstawione niżej gry i zabawy, bo tak można nazwać niektóre propozycje, mają więc również znaczenie wychowawcze. Szczególnie ważne jest to dla uczniów z trudnościami w nawiązywaniu kontaktu. W mniejszych grupach mogą się lepiej poznać, przełamać opory, a jednocześnie utrwalać omawiany materiał.

Ćwiczenia ortograficzne przedstawię na przykładzie tematyki poruszanej w 2. i 3. części podręcznika To lubię! do klasy IV, nawiązując do tekstów mówiących o dorrul Oznaczać to więc będzie ćwiczenie pisowni związanej z tą tematyką.

BARBARA CZUŁOWSKA¹

Czy ortografia musi być zmorą?

Chińskie przysłowie mówi: Powiedz mi, a zapomnę. Pokaż — a zapamiętam. Pozwól mi wziąć udział — a zrozumiem. Myśl ta, choć tak stara, zyskała ostatnio wśród naszych psychologów duże uznanie. Przekłada się to na stosowanie metod aktywizujących w czasie procesu dydaktycznego. Warto więc wykorzystać je również przy nauce ortografii. Trzeba nadmienić rzecz zgoła oczywistą, że istnieją różne rodzaje pamięci, dzięki którym uczniowie przyswajają wiedzę: wzrokowa, słuchowa, kinestetyczna. Planując więc pracę, trzeba to również uwzględnić. Szczególnie przy nauce ortografii konieczne jest indywidualne podejście do ucznia.

Przygotowany materiał podzieliłam na 3 grupy. Są to ćwiczenia:

•    wprowadzające

•    utrwalające

•    sprawdzające

Proponowane przeze mnie zadania to jedynie fragmenty poszczególnych lekcji z tego działu. Celowo nie przytaczam więc pełnych scenariuszy, a jedynie te ich elementy, które będą nastawione na naukę ortografii.

Ćwiczenia wprowadzające

•    W domu najlepiej

...jako początek lekcji, by się zorientować, jakim zasobem wiedzy dzieci dysponują. Dzielimy dzieci na grupy. Żadna z nich nie powinna przekraczać 5 osób. Podczas zajęć, dodatkowo, należy zwrócić uwagę, by wszyscy członkowie grupy wykonyvvali polecenia, a lepsi uczniowie nie wyręczali słabszych.

Rozdajemy poszczególnym grupom kartki, na których mają zgromadzić słownictwo związane z domem. Praca ta może być wykonana w formie niekierowanej — mam tu na myśli zbieranie wszystkich słów kojarzących się z domem. Zapis, który powstanie, będzie wymagał omówienia przez nauczyciela i uporządkowania ze względu na jego zawartość treściową.

Drugą, bardzo łubianą przez uczniów formą, którą z powodzeniem można tu wykorzystać jest tzw. mind maping. Są to mapy myślowe lub inaczej ciągi skojarzeniowe. I tak, dom może kojarzyć się z kuchnią. Ta zjedzeniem.

lekcje ortografii

nown polszczyzna 17

Jedzenie z chlebem, jarzynami. Jarzyny z o-gródkiem, ciepłem, słońcem itd.

W trakcie wykonywania tego ćwiczenia nauczyciel cały czas czuwa nad poprawnością ortograficzną!

Dzieci w dalszym ciągu pracują w grupach. Kolejne zadanie polega na wyszukaniu wyrazów, w których wystąpiły trudności ortograficzne i zaznaczeniu ich kolorowym flamastrem. Jeżeli zdarzy się tak, że w jednym słowie będzie kilka trudności, podkreślamy tyle razy, ile razy dana trudność występuje, np. w wyrazie kożuch będą 3 podkreślenia.

Następnie dzieci wypisują na paskach kolorowego papieru wyrazy, w których wystąpiły trudności. Każdy wyraz przepisują tyle razy, ile trudności w nim wystąpiło.

W sali rozłożone są duże kartki papieru, każda z nich jest inaczej zatytułowana, np. „rz" po spółgłoskach, „ż” wymienne, „u”... Dzieci przyporządkowują zebrane wcześniej wyrazy do określonych reguł, stąd była konieczność przepisywania niektórych słów kilkakrotnie. Plansze z przyklejonymi wyrazami powinny zawisnąć na ścianie.

Przypominam o konieczności systematycznego ich uzupełniania!

kwiczenia utrwalające

• GdzlIrpS^Tawić szafę?

Przy omawianiu problematyki związanej z domem proponuję wykonanie z ćwiczeń językowych 6. części, zatytułowanej^ (gdzie postawić szafę? W projekcie tym jest żawaFffe bogate słownictwo poświęcone m.in. przeprowadzkom, temu, kto i w czym może pomóc przy urządzaniu mieszkań. Na zakończenie zajęć proponujemy zabawę w architektów wnętrz. Polega ona na tym, że nauczyciel rozdaje dzieciom powiększony planjDjeszkania (może być ten ze s. 32), a uczniowie nanoszą na ń nazwy równych sprzętów, przed miotów (oczywiście koncentrujemy się na tych, w których występują trudności ortograficzne). Prace takie mogą być dodatkowo dopracowywane pod względem plastycznym.

Jako zadanie domowe prosimy, by dzieci opisały w zeszycie ćwiczeń swój kącik czy też pokój.

Ta i inne karty wykonane na lekcji mogą składać się na tzw. „Księgę domu”. Może ona być pomyślana jako forma albumu, który każdy uczeń będzie wykonywał samodzielnie w czasie omawiania tego działu. W skład tej pracy mogą wchodzić dla przykładu:

a.    karta.^nąJetóręj zgromadzone są nazwy osób pracujących pozy budowie domu (na każdej takiej planszy obowiązuje zasada, że powinien być rysunek, materiał słowny i problem ortograficzny);

b.    elementy wyposażenia czy to mieszkania, czy poszczególnych jego pomieszczeń np. kuchni;

c.    zgromadzone wyrazy bliskoznaczne;

d.    przysłowia i związki frazeologiczne o domu;

e.    wiersze o domu i członkach rodziny-itd.

• Co w szafie piszczy?

Tym razem „zaglądamy” do szafy i poszerzamy słownictwo o całą gamę wyrazów związanych z ubiorami, modą, zarówno w dawnych czasach, jak i obecnie. Opieramy się na materiale językowym proponowanym w 11. części Ćwiczeń językowych (jako pomoc mogą służyć kolorowe pisma przyniesione przez dzieci).

Osoby, które nie mają zdolności plastycznych, mogą wyciąć postać i opisywać jej strój; ciekawą i chętnie akceptowaną przez uczniów formą pracy grupowej jest obrysowywanie na dużym arkuszu szarego papieru sylwetki jednej z osób, a następnie ^ubieranie” jej np. we

gą jasnożółtą sukienkę.' Można wykorzystać TarSy,' kredki, kawafkTTrateriałów. Zapewniam,    *

że pomysłowość dzieci wielokrotnie przecho-, dzi nasze najśmielsze oczekiwania. Dajmy im •    - ‘

tylko szansę! Uczniowie po wykonaniu tej części pracy nazywają poszczególne elementy stroju.    *

Nauczyciel musi pamiętać, aby    .łl?%p'

tycznie po każdych zajęciach wraz z uczniami uzupełniać plansze. Poza tym powinien być świadom, że słownictwa przybywa i należy utrwalać to, które zostało zgromadzone wcześniej.

Inne ćwiczenie. W kopercie znajdują się zgromadzone wyrazy z trudnościami ortogra-

lekcje ortografii

1

Pracuje w Społecznej Szkole Podstawowej nr 10 STO w Warszawie.