image002

]

5. POTRZEBA DOMKNIĘCIA - WSPÓŁCZESNA KONCEPTUALIZACJA SZTYWNOŚCI

Ponad dwadzieścia lat intensywnych prac nad potrzebą domknięcia doprowadziło do zgromadzenia ogromnej, a co więcej, uporządkowanej wiedzy na temat skutków tej motywacji. Można je rozpatrywać na poziomie zjawisk intra-osobowych, interosobowych, grupowych lub międzygrupowych. Ponieważ przedmiotem rozważań prowadzonych w tej pracy jest sztywność i sztywne zachowania, proponuję więc uważniej przyglądnąć się zjawiskom przypisywanym potrzebie domknięcia pod tym właśnie kątem, pozostawiając na boku te, które do sztywności trudno odnieść. Także ze względu na specyfikę tej pracy i zainteresowania autorki bardziej zaakcentowany zostanie intraosobowy poziom analizy aniżeli interpersonalny i grupowy.

5.1. Sztywność na poziomie intrapersonalnym

Proponowany w tym rozdziale poziom analiz odnosi się do procesów zachodzących w umyśle osoby, a kształtujących jej percepcję, poznanie i uczucia. Wiele na ten temat już zostało w tej pracy powiedziane przy okazji opisu natury samej motywacji do domykania. Tu przypomnę najważniejsze ustalenia, które pozwolą uchwycić jej związek ze sztywnością. W jaki sposób motywacja do domykania wpływa na sztywny sposób odbioru informacji ze świata zewnętrznego, ich wartościowania i wykorzystywania w procesie formułowania sądów

0    rzeczywistości? Wpływ tej motywacji na funkcjonowanie poznawcze jest dość dobrze udokumentowany i może być analizowany w odniesieniu do zjawisk związanych z formowaniem wiedzy i jej utrzymywaniem (zob. Webster i Kfu-glanski, 1994; Kruglanski, 2004). W pierwszym przypadku można rozważać zakres przetwarzania, informacji⁴⁴ i. wykorzystanie -wskazówek (za ten etap od-

■    \'4jo

⁴⁴ Wskazując na zakres przetwarzania informacji, Kruglanski ma na myśli liczbę informacji branych pod uwagę w procesie formułowania sądu. Nie korzysta przy tym z żadnej konkretnej propozycji teoretycznej. Myślę, że pojęcie „zakres przetwarzania informacji” można by odnieść do poziomów przetwarzania informacji Craika i Lokharta (1972) lub stanów uwagi intensywnej

1    ekstensywnej Kolańczyk (1991).