img006

12 PODSTAWY TECHNIK MIKROSKOPOWYCH

12 PODSTAWY TECHNIK MIKROSKOPOWYCH

Ryc. 1.3. Kąt a —jeden z czynników warunkujących wartość apertu-ry numerycznej obiektywu

płaszczyzna

preparatu

1

szych obiektywów immersyjnych ok. 1.2-1.4. Podstawiając zatem do wzoru (I) odpowiednie dane liczbowe, czyli X = 0.55 firn (przeciętna długość fali światła widzialnego) i A = 1,3, uzyskujemy wartość ok. 0.25 .um. Jest to najlepsza zdolność rozdzielcza, jaką można uzyskać w zwykłym mikroskopie świetlnym.

Istotną poprawę zdolności rozdzielczej mikroskopu osiągnąć można jedynie przez zmniejszenie długości fali świetlnej. Próby z zastosowaniem ultrafioletu (tzw. mikroskop ultrafioletowy — nic mylić z fluorescencyjnym) zostały szybko zaniechane, gdyż stosunkowo nieznaczną poprawę zdolności rozdzielczej uzyskano za cenę znacznego podwyższenia kosztów budowy mikroskopu (optyka kwarcowa) ora/, utrudnienia warunków pracy (obraz widoczny jedynie na specjalnym ekranie fluorescencyjnym). W ostatnich lalach zdolność rozdzielczą mikroskopu świetlnego można poprawić przez cyfrową obróbkę obrazu, wymagającą skomplikowanego oprzyrządowania komputerowego — uzyskana poprawa jest jednak również nieznaczna.

Istotny przełom w pracach nad polepszeniem zdolności rozdzielczej mikroskopu stanowiło zastąpienie fali świetlnej strumieniem elektronów, który posiada równocześnie własności fali o długości ok. 0.005 nm. czyli 100 000 razy mniejszej niż długość widzialnych fal świetlnych.

1.3. Specjalne odmiany mikroskopów świetlnych

13.1. Ciemne pole

Mikroskopowanie w tzw. ciemnym polu umożliwia dostrzeżenie w preparacie drobnych cząstek o wymiarach poniżej zdolności rozdzielczej układu optycznego. Wykorzystuje się tu zjawisko dyfrakcji (ugięcia) promieni świetlnych padających na obiekt o bardzo małych rozmiarach. Przykładem takiego zjawiska jest świecenie drobnych cząstek kurzu, niedostrzegalnych w normalnych warunkach, jeżeli znajdą się one w smudze światła wpadającej np. przez szczelinę w zasłonie okiennej. Warunkiem dostrzeżenia cząstek pyłu jest spoglądanie na smugę światła z. boku tak, aby była widoczna na ciemnym tle.