img180 (2)

374 Słownik pojęć

Komórki płciowe (również znane jako gamety) komórki jajowe osobników żeńskich i plemniki osobników męskich, łączące się w momencie zapłodnienia. W przeciwieństwie do pozostałych komórek, zamiast 46 posiadają 23 chromosomy.

Kompetencje emocjonalne zdolność jednostki do radzenia sobie zarówno z własnymi, jak i z cudzymi emocjami. Jest to odpowiednik „kompetencji intelektualnych” w funkcjonowaniu poznawczym.

Konstruktywizm społeczny przyjęte przez Wygotskiego i innych badaczy stanowisko, że uczenie się dziecka oparte jest raczej na aktywnym dążeniu do zrozumienia świata, niż na biernym przyswajaniu wiedzy, oraz że najskuteczniejsze uczenie się ma miejsce we współpracy z innymi.

Kryzys tożsamości kojarzone głównie z pracami Erika Eriksona, pojęcie opisujące okres dezorientacji i niskiej samooceny, który (mimo kontrowersji) uznany został za typowy dla okresu dorastania.

Kultury indywidualistyczne takie wspólnoty, w których liczy się przede wszystkim niezależność od innych i dlatego dzieci wychowywane są tak, by były samowystarczalne i pewne siebie.

Kultury kolektywistyczne takie wspólnoty, które akcentują wzajemne zależności między swymi przedstawicielami, i które wychowują dzieci tak, by ceniły konformizm społeczny bardziej niż własne cele.

Kwestionariusz Przywiązania Dorosłych (Adult Attachmenl lnterview, AAI). Częściowo ustruktu-rowany wywiad, mający na celu ujawnienie doświadczeń związanych z przywiązaniem względem osób znaczących. Umożliwia klasyfikację badanego do różnych kategorii obejmujących stan jego umysłu w odniesieniu do bliskich związków.

Metapoznanie świadomość i wiedza na temat własnych procesów poznawczych. Obejmuje np. me-tapamięć i metakomunikację.

Mowa udziecinniona szczególny sposób mówienia dorosłego do dziecka, polegający na tym, że dorosły modyfikuje swój zwykły sposób mówienia, tak by stal się bardziej zrozumiały i przyciąga! uwagę dziecka, do którego się zwraca.

Narzędzia kulturowe wypracowane przez każde społeczeństwo i służące przekazywaniu tradycji przedmioty i umiejętności, które w tym celu muszą być przejmowane z pokolenia na pokolenie.

Niedotlenienie stan, w którym mózg pozbawiony jest niezbędnych ilości tlenu. W poważnych przypadkach powoduje upośledzenie, zarówno fizyczne, jak i umysłowe.

Okres krytyczny czas w trakcie rozwoju, w którym jednostka musi zostać poddana pewnemu doświadczeniu, by przyswoić sobie określone umiejętności.

Okres wrażliwości czas w trakcie rozwoju, w którym jednostka ma szanse łatwiej przyswoić sobie określone umiejętności niż w jakimś innym okresie.

Operacja w teorii Piageta każda procedura umysłowego działania na przedmiocie.

Pojęcia kategorie umysłowe służące klasyfikacji różnych przedmiotów' podobnych ze względu na pewną wspólną cechę.

Pojęcie samego siebie obraz własnej osoby, jaki dzieci same tworzą. Obraz ten ma stanowić odpowiedź na pytanie: „Kim jestem?”.

Poszukiwanie niszy proces, w którym jednostki aktywnie poszukują środowiska odpowiadającego ich predyspozycjom genetycznym.

Pragmatyka bada zasady określające, jak korzystać z języka w sposób praktyczny.

Punkty zwrotne (znane również jako punkty przejściowe) są to okoliczności, kiedy jednostki stają w sytuacji kluczowego wyboru dotyczącego dalszego biegu swego życia.

Reguły ekspresji emocji odnoszą się do norm kulturowych dotyczących wyrażania emocji - zarówno ich rodzaju, jak i okoliczności, w jakich można je okazać.

Równowaga w teorii Piageta stan uzyskiwany dzięki asymilacji i akomodacji, który oznacza, że jednostka przyswoiła sobie i zrozumiała nową informację.

Rusztowanie proces, dzięki któremu dorośli służą dziecku pomocą w rozwiązywaniu problemu i dopasowują zarówno rodzaj, jak i zakres pomocy do jego możliwości.

Rzetelność odnosi się do zaufania, jakie pokładamy w narzędziu pomiarowym. Zwykle oceniana poprzez porównanie wyników uzyskanych w różnym czasie lub przez różnych badających.

Samoocena dotyczy wartości, jakie dziecko przypisuje swoim osobistym cechom i stanowi odpowiedź na pytanie „Jak dobry jestem?”. Jej zakres rozciąga się od wysoce pozytywnej do wysoce negatywnej.

Samoświadomość to pierwszy etap tworzenia własnego Ja, dotyczący uświadomienia sobie przez dzieci, że są one odrębnymi osobami, istniejącymi samodzielnie.

Semantyka dziedzina językoznawstwa badająca znaczenia słów i sposób ich przyswajania

Składnia opisuje gramatykę języka, tj. zasady, według których wyrazy łączą się w sensowne zdania.

Skrypt umysłowa reprezentacja określonych wydarzeń życia codziennego oraz właściwych im zachowań i emocji.

Socjalizacja ogólny termin dla wszystkich tych procesów, dzięki którym dzieci mogą przyswoić sobie wzorce zachowania i wartości wymagane do życia w określonym społeczeństwie.

Stałość przedmiotu termin Piageta opisujący uświadomienie sobie, że przedmioty są bytami niezależnymi, które nie przestają istnieć nawet, gdy jednostka nie jest świadoma tego istnienia.

Strefa najbliższego rozwoju zdaniem Wygotskiego jest to różnica pomiędzy tym, co dziecko już wie, a tym, czego może się nauczyć pod kierunkiem innych.

System wsparcia przyswajania języka Jerome Bruner zaproponował taki termin jako kontrpropozycję do ujęcia Chomsky’ego, który kładł nacisk na wiedzę wrodzoną. Zwraca on uwagę na zbiór strategii stosowanych przez dorosłych, by pomóc i wspierać nabywanie języka przez dzieci.

Sytuacja obcości jest procedurą pozwalającą ocenić jakość przywiązania małego dziecka. Składa się ona z kilku epizodów wywołujących u dziecka stres, umożliwiający uruchomienie zachowań przywiązania i jest używana do klasyfikowania dzieci pod względem jakości bezpieczeństwa ich przywiązania.

Techniki socjometryczne mogą przybierać rozmaite formy, lecz wszystkie przeznaczone są do wyznaczania ilościowego wskaźnika pozycji jednostki w grupie (np. popularności).

Temperament dotyczy takiego zbioru wrodzonych właściwości, który odróżnia jedną osobę od drugiej pod względem ujawnianego stylu zachowania.

Teoria systemowa to szczególny rodzaj opisu takich instytucji, jak rodzina. Są one ujmowane zarówno jako całość, jak również jako zbiór podsystemów, które w razie potrzeby można potraktować jako odrębne jednostki.

Teoria umysłu to nabyta w dzieciństwie wiedza o tym, że inni ludzie posiadają swój wewnętrzny świat myśli i uczuć, które pozostają niezależne od stanów umysłu innej osoby.

Teratogeny substancje, takie jak np. alkohol i kokaina, które przenikają przez łożysko i zakłócają rozwój płodu.

Tożsamość osobista odnosi się do tych aspektów osobowości jednostki, które wyróżniają ją spośród innych osób.

Tożsamość społeczna odnosi się do charakteryzującego jednostkę poczucia przynależności do konkretnych kategorii społecznych, np. wyróżnionych ze względu na płeć lub pochodzenie etniczne.

Trafność zakres, w jakim narzędzie pomiarowa rzeczywiście odzwierciedla to, co ma mierzyć, /.wy kle oceniana przez porównanie różnych wskaźników.