skanowanie0004 (170)

W Słowniku pojęć geograficznych geografia tranaportu jest zdefiniowana naatępująco: „Geografia transportu, komunikacji— dział geografii ekonomicznej, zajmujący się geograficznymi aspektami transportu ludzi i towarów, a przede wszystkim środkami tego tranaportu, tj. * siecią drożną, jej węzłami, portami, żeglugą, kolejnictwem, ruchem drogowym i lotnictwem. Geografia tranaportu bada te środki zarówno w ich gospodarczym, jak i w organizacyjno-technicznym aspekcie, a także w świetle ich wzajemnych powiązań, zasięgów działania, związków z gospodarczym rozwojem krajów oraz warunkami środowiska. W ścisłym związku z geografią transportu pozostaje geografia łączności, zajmująca alę w podobny sposób pocztą, telegrafią i telefonami"

Należy tu wyjaśnić różnicę między geografią transportu I geografią komunikacji. Transport jest działem gospodarki narodowej, zajmującym się przemieszczaniem osób i ładunków. Zaliczany jest rwy kle do produkcyjnych działów gospodarki, podobnie jak przemysł, rolnictwo, leśnictwo i budownictwo, mimo że jego produkt nie ma rzeczowej postaci, lecz charakter usługi, zwiększającej jednak wartość przewożonego ładunku. Komunikacja jest pojęciem szerszym, obejmującym transport i łączność, a więc takie przesyłanie informacji za pośrednictwem poczty, sieci telekomunikacyjnej, radia 1 telewizji

Niniejsze opracowanie obejmuje tylko transport, którego sieć stanowi jeden z najważniejszych elementów zagospodarowania przestrzennego kraju. Pominięto natomiast łączność, której problematyka Jeat zbliżono do afery działalności usług oraz do zagadnień kultury 1 oświaty. Wspólnymi cechami tranaportu i łączności Jast pokonywanie przestrzeni oraz sieciowa struktura połączeń.

Geografia transportu, aczkolwiek jeat częścią geografii ekonomicznej, Jeat równocześnie powiązana z ekonomiką transportu, bez której trudno byłoby wyjaśnić działalność transportu, i z naukami technicznymi dotyczącymi transportu, które zajmują się budową oraz eksploatacją sieci i środków transportu. Na to powiązanie zwraca uwagę S. Leszczycki w schemacie podziału nauk geograficznych¹ oraz niektórzy naukowcy zagranicz-t ni. J. Matznetter pisze: „Komunikacja, jako jedna z najbardziej podstawowych funkcji z całego zakresu działalności ludzkiej, sięga oczywiście daleko poza właściwe ramy geograficzne do wszystkich dziedzin życia jak: technika, ekonomika, ekonomia polityczna, prawo, polityka itp., zachowując jednak swoje wyraźne pod-

• 8. Pietkiewicz, S. Zmuda. Słownik poffć geograficznych. Warszawa 1973, I. 133.

¹ 8. Leszczycki, Geografia. W: Wielka Encyklopedia Powszechna, t 4, Warszawa 1961. s. 182.

stawy geograficzne. Odpowiednio do tego należy również geografii komunikacji — podobnie jak prawie wszystkim gałęziom geografii ogólnej — przyznać rolę dwustronną. Z jednej strony jest ona częścią geografii, a z drugiej częścią nauki o komunikacji, obejmującej cały kompleks zagadnień z zakresu tejże komunikacji” ¹.

Podwaliny teoretyczne pod geografię transportu dali geografowie niemieccy (J. G. Kohl, F. Ratzel, A. Hettner, O. SchlO-ter). W literaturze niemieckiej ukazywało się też początkowo najwięcej prac z tej dziedziny. W ostatnich dziesiątkach lat w dorobku geografii transportu wzrasta udział innych krajów. Obecnie najwięcej prac na temat problematyki przestrzennej transportu Jest publikowanych w Stanach Zjednoczonych i w Związku Radzieckim.

Dorobek polskiej geografii transportu do 1955 r. podsumował Z. Chojnicki*. Wymienia on w bibliografii 194 prace, w tym 8 wydanych przed 1 wojną światową i 102 prace z lat 1915—1939. Najstarszą jest praca W. Suro. • ckicgo* z 1811 r. Na uznanie zasługuje szerokie potraktowanie zagadnień transportu w podręcznikach W. Pola i F. Czernego wydanych w drugiej połowie XIX w. Większość prac opublikowanych w okresie międzywojennym ma charakter przyczynków o dość wąskim zakresie tematycznym. Wiele prac to podręczniki geografii gospodarczej lub książki, w których problematyka geograficzno-trana-portowa zajmuje tylko część miejsca.

Najpełniejszą bibliografię polskich prac geograficznych zawiera Bibłiopru/ia Geografii Polskiej opracowywana na bieżąco w okresie powojennym oraz rotrospoktywnls dla okresu międzywojennego. Wymienia ona w dziale geografii tranaportu l komunikacji 229 pozycji z lat 1918—1927 i 1938—1944 (lata 1928—1935 nie zostały Jeszcze opracowano) oraz 731 pozycji z lat 1945—1972. Nie aą to wylącznio prace geograficzne — dużo Jeat prac ekonomicznych i z zakrosu nauk tochnicznych, uwzględniających jednak aspokty przestrzenne, co pozwoliło zaliczyć Jo do wymienionej bibliograf ii.

Odrębną bibliografię polskich prac z zakresu rozmieszczenia transportu zestawił dla lat 1945—1902 R. Domański’. Obejmuje ona aż 507 pozycji (ważniejsze są omówione), w tym takie

1

J. Matznetter, Podstawowa zagadnienia geografii komunikacji, „Przegląd Zagranicznej Literatury OsograflcineJ" 1956, z. I, a. 46.

¹ Z. Chojnicki, Ocena dorobku polskiej geografii trantporlu, ..przegląd Geograficzny” 1067, nr S.

' W. Surowleckl, O rzekach U i pławach królów XlfJiwa Waresawskiepo, Warszawa 1011.

* R. Domański, Bibliografia romlessctenia przemysłu I transportu <io<is— 1962). KPZK PAR, „Biuletyn" 1063, nr 9 (28).