Kompendium Wiedzy geografii78

Państwo jest potęg:* tylko wówczas, gdy jest suwerenne. Uzależniony lub podzielony kraj nie jest państwem potężnym — przeciwnie — stanowi źródło konfliktów i słabe „ogniwo” w światowym bilansie sił.

Potęga państwa jest obiektem zainteresowania geografii politycznej i geopolityki, ponieważ:

—    w dużej mierze zależy od warunków geograficznych:

—    odmienne czynniki i struktury polityczne cechuje zróżnicowanie przestrzenne na terytorium państwa i poza nim.

Według propozycji amerykańskiego geopolityka S.I3. Cohena (1973) potęga państwa powinna być przedmiotem analizy w następujących kierunkach:

—    morfologicznej zależności — wynikającej z uwarunkowań geograficznych, takich jak wielkość i kształt terytorium oraz lokalizacja geograficzna;

—    uwarunkowania demograficznego — uwzględniającego liczbę mieszkańców, strukturę ludności, migrację, predyspozycje psychologiczne, charakter narodowy itd.;

—    uwarunkowania ekonomicznego — wynikającego z zasobów państwa, jego rozwoju technologicznego i udziału w wymianie międzynarodowej;

—    uwarunkowania organizacyjnego — tzn. charakteru rządzenia, stabilności i autorytetu władzy;

—    predyspozycji wojskowych — co oznacza stan liczebny wojska, przygotowanie i wyposażenie techniczne oraz gotowość bojową;

—    integracji zewnętrznej — wyrażającej się prestiżem państwa na arenie międzynarodowej oraz jego rolą w organizacjach międzynarodowych i sojuszach. (Patrz hasła: Państwo, Mocarstwo).

PRAWO HISTORYCZNE

Jest to realne, pożądane lub wyimaginowane prawo do określonego terytorium. Ocena praw historycznych stawia trudne pytania, ponieważ od początku istnienia nacji ich roszczenia terytorialne różnią się zasadniczo i najczęściej są przeciwstawne. Prawa historyczne do danego terytorium są zazwyczaj argumentowane charakterem i trwałością jego zasiedlenia oraz jego władaniem w jakimś momencie historycznym. Na przykład rumuńscy nacjonaliści wysuwają roszczenia do Południowej Dobrudży, choć obszar ten należał do Rumunii jedynie w latach 1913-1915 oraz 1919-1940 i nie znajdował się w rumuńskim obszarze etnicznym. Mogą się jednak powoływać na względy historyczne, gdyż w średniowieczu obszar ten był pod panowaniem hospodarów wołoskich.

Prawa historyczne do konkretnych terytoriów są nieustającym źródłem nieporozumień i konfliktów. To z kolei potwierdza słuszność dominującego dzisiaj przekonania, że granice państwowe powinny być uważane za nienaruszalne, nawet wówczas, gdy są wynikiem niesprawiedliwości bądź dziedzictwem kolonializmu. Na przykład sprawiedliwe żądania Kurdów do posiadania własnego państwa są negowane, ponieważ ich spełnienie oznaczałoby naruszenie integralności terytorialnej trzech państw — Turcji, Iranu i Iraku. Jednak coraz większe poparcie zyskują naciski na te państwa, by uznały autonomię kulturową i samorządową Kurdów na obszarach, gdzie stanowią oni zdecydowaną większość. (Patrz hasła: Terytorium państwowe. Areał etniczny).

PROFILAKTYKA KONFLIKTÓW

Polityka zapobiegania konfliktom jest lepsza niż różne metody gaszenia konfliktów już po ich wybuchu. Gdy mamy do czynienia z istniejącym konfliktem, istotne jest posługiwanie się różnymi technikami prowadzącymi do zaniechania lub ograniczenia walk i nawiązania kontaktu między stronami, a także pełnienie roli mediacyjnej, niedopuszczanie do rozszerzenia się konfliktu, stosowanie sankcji, embarga, blokady środków finansowych dla stron konfliktu itp.

Profilaktyka może temu wszystkiemu zapobiec, wyprzedzając sam konflikt i łagodząc potencjalne nieporozumienia i zaistniałe napięcia. W takich okolicznościach konieczna jest wola polityczna oraz szczegółowe poznanie przedmiotu sporu, warunków, w jakich zaistniał, precyzyjna jego ocena i ustalenie najlepszej strategii rozwiązania — dostosowanej do konkretnej