Kompendium Wiedzy geografii07

WSTĘP

Aparat pojęciowy jest niezbędnym narzędziem komunikacji nie tylko w nauce, ale także w życiu codziennym. Jasność terminologiczna jest szczególnie potrzebna w takich dyscyplinach, jak geopolityka i geografia polityczna, których problematyka badawcza leży na pograniczu wielu nauk. Publikacje traktujące o podstawach konceptualno-tcrminologicznych geografii politycznej, a zwłaszcza geopolityki w jej wymiarach przestrzennych, są nieliczne w literaturze światowej. Dużo łatwiej jest znaleźć informacje o konkretnych obiektach geograficznych — np. o Bośni, Czeczenii. Ekwadorze czy Kaszmirze, niż o pojęciach takich, jak etnogeneza, diaspora, offshore. ikonografia, granica morska, kanton i zacja, dominium itd.

Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie w skrótowej formie — naukowej, ale jednocześnie dostępnej dla szerokiego grona odbiorców — podstawowej wiedzy teoretycznej z zakresu geografii politycznej, geopolityki, geostrategii oraz geoekonomii. Zakres przedmiotowy wymienionych dyscyplin jest nieostry, w znacznej części wspólny, stąd stosowany w nich aparat pojęciowy ma charakter interdyscyplinarny. Autorom zależy zatem na przedstawieniu głównych terminów i pojęć funkcjonujących w polu wzajemnego przenikania się i wpływów między naukami geograficznymi a polityką.

Głównym kryterium doboru pojęć i terminów jest jednak merytoryczny zakres przedmiotu badań geografii politycznej, ogólnie zdefiniowany przez podstawowe teorie geografii społeczno-ekonomicznej i koncepcje geopolityczne. Wśród nich wymienić należy teorie i koncepcje państwa, regionu ekonomicznego i społecznego, wzrostu gospodarczego, procesów społecznych, rozwoju przestrzennego i nierówności regionalnych oraz koncepcje geopolityczne, takie jak np: J. Mackindcra — traktująca o podziale świata na strefy geopolityczne (heartland) — czy też koncepcja S. Huntingtona o zderzeniu cywilizacji, której weryfikację, zdaniem wielu politologów, zapoczątkował zamach terrorystyczny na Amerykę 11 września 2001 r.

Zarówno treść pojęć jak i ich dobór nie są w pełni wyczerpujące, co wynika z dwóch podstawowych przyczyn: po pierwsze — znaczenie terminów ulega dynamicznym zmianom, niektóre wychodzą z. użycia, a na ich miejsce, niemal z dnia na dzień, pojawiają się inne; po drugie — założeniem tej książki jest zamieszczenie tekstów krótkich, a jednocześnie bardzo komunikatywnych.

Forma publikacji narzuca zatem piszącym ograniczenie swoich wywodów tylko do tych zagadnień i poglądów, które zostały uznane za najistotniejsze. Za wybór istniejących poglądów, ich interpretację i twórcze rozwinięcie pełną odpowiedzialność ponoszą autorzy.

XV