gender013

40

40

j-jj, >c:ictfi i... -

TDH60M/ fjARLOT

rnęno. zabrałam się do prób uporania się z

jak być Jane w rzeczywistym świecie.

. c«ne przygody Tarzana i takich bohaterów nwcgo dzieciństwa jak Superman czy Fan-

•    nos w okrutny sposób przypominają, że dla Ł.łiudziewcząl dzieciństwo jest czasem szcze

o zawodnym. Jako kozakom pozwala się r j-n ivi to. by dawać pełne ujście aktywnym pagrwcniom naszego libido, lecz gdy tylko spo-

•    jiamy się z silami działającymi na rzecz kobie-trpo uspołecznienia - uczymy się adaptować

radykalnie odmiennych pragnień - pragnień pi .>vrógo libido. Nie przypadkiem termin tom-'

. obecnie oznaczający dziev;czynę. która p bazuje* i fika koziołki jak chłopak, początko iktr oznaczał ladacznicę. Prawdopodobnie ter-ts.Jifiarlol oznaczał nic tylko kobietę 'do wyna-^cia*. lecz także taką, która zachowuje się jak chłopak, czyli gra aktywną rolę seksualną; za-pewne dla tej przyczyny ją “wynajmowano' • tblc/ący nakaz niezłomnej ideologii zakazywał prawowitej żonie grać ladacznicę*.

Wejście Jane w dżunglę symbolicznie ozna cza powrót w.okres poprzedzający kobiecość. *cręd2iewczyny-kozaka. Aby móc przeżyć w twoim domu. Jane musi zapomnieć-o-swym lObiccym uspołecznieniu: zrzucić ubranie, poniechać makijażu, odrzucić dobre maniery i tposoby zachowania cechujące damę. Scenariusz Hume'a do filmu CZŁOWIEK MAŁPA w liewiełkim stopniu przypomina powieść Edgara Rico Burroughsa "Tarzan wśród małp" (1914). ^rłm pomija wszystkie odniesienia do tajemniczego pochodzenia Tarzana, który to wątek Janowi podstawę najnowszego remake‘u jREYSTOKE (1984) CZŁOWIEK MAŁPĄ kon-antruje się na romantycznym, związku Janell. Tarzana oraz odY<ieczneJ dyspucie-na-łemat cyw3i2acja przecrw naturze", w której to cywi-zacja wypada' raczę] kiepsko. Te dwie sprawy cisie wiążą się ze sobą Tekst jasno wykłada, emijość Tarzana [ Jane mogła rozkwilnądiyi-o w naturalnym, prymitywnym, niezepsutym

Wjfiyhi polskim podobne relacje i zaleznoici nie wys-*>ują Na określenie dziewczyny zachowującej się jak ■"epak trak specjalnego terminu. Często nazywa się ją 'anem >ozak*. Warto tez przypomnieć Sienkiewiczów-•iego t^jduczka* na okreilenic bohaterki o chłopięcym schowaniu (Przyp. tłum).

otoczeniu. W istocie CZŁOWIEK MAŁPA jest ponownym opracowaniem chrześcijańskiego mitu boskiej pary. która żyje szczęśliwie w ogrodach Edenu, z tą różnicą, że wężem jest biały Cżlowiek, jego żądza władzy i posiadania W przeciwieństwie do powieści i najnowsze-go rcfmkcu (GREYSTOKE). w pierwszym dźwiękowym lilmie o Tarzanie nie ma mowy o pochodzeniu bohatera, o przyczynach, dla których wychowały go małpy lub o tym. co determinuje naturę ludzką. Fjlmy z Tarzanem realizowane v/latach trzydziestych podejmowały zagadnie nie opozycji cywilizacja-natura i rozważały wa runki. na jakich Tarzan i Jane, współczesne wydanie Adama i Ewy. mogliby wstąpić do Raj skiego Ogrodu, odrzucając dobra materialne i cywilizacyjny komfort. Filmy te przedstawiają tęsknotę za utraconą niewinnością i raczej naturalnym niż kulturowym porządkiom rzeczy. Jednakże pragnienia te nie są jasno wyartykułowane. Dotyczy to zwłaszcza pragnień seksualnych. Filmy te charakteryzuje seria przemieszczeń pożądania seksualnego uznanego za po żądanie "ńaturalhó*. roządanłe to jest najpierw przeniesione zaświata cywilizowanego do pry-njitywnego. a następnie że świata ludzkiego do świata zwierząt. Przedstawianie tych przemieszczonych pożądań odnosi się zwłaszcza do sler. które świat cywilizowany uznaje za tabu: pożądania edypicznego. pożądania jako aktywności czysto fizycznej, cielesnej i pożądania zwierzęcego Mechanizmy przemieszczenia działają w cełu przywrócenia patriarchałnego, symbolicznego porządku, lecz ze skutkiem nader ograniczonym W centrum tej problematyki znajdujemy postać kobiety, którą w f limach o Ta rza• nie reprezentuje Jane. ale również Matka Natura w swej głównej roli - twórczyni i niszczycielki życia. *

Co ciekawe, to kobieta pośredniczy między dwoma odrębnymi światami: światem prymitywy. (Natura) i śv/iatem cywilizacji.(Kultura). Co

więfcej. tylko. Janc może poruszać się łatwo i swobodnie między tymi dwiema dziedzinami Ostatecznie jednak i ona musi wybierać między światem człowieka cywilizowanego, który reprezentuje jej ojciec, signiliant patriarchałnego prawa, a światem człowieka prymitywnego, któ-

POZADANiA cJuau

■^uioEANlE

Kir.:, V.oticta i..

ę»OŻłph M ^ SEKSUALNEGO

lflW>

*'³

m łllE JEST    KOBIE-^

ry reprezentuje Tarzan, sicjnihanl prawa mat-riarchalnego - prawa Małki Ziemi Jane nie przypomina jednak konwencjonalnej bohaterki. Aczkolwiek można by dowodzić, że obecność Jane w dżungli zakłóca naturalny porządek, budząc u Tarzana seksualne pożądanie, to zakłócenie to nie stanowi w żaden sposób zagrożenia dla Tarzana jako seksualnego podmiotu W przeciwieństwie do przedstawień pożądania seksualnego w innych gatunkach, zwłaszcza w westernie, filmie gangsterskim i filmach czarnych lat czterdziestych. Jane nie oznacza 'kłopotów” dla bohatera • nie pragnie zniszczenia jego i jego pożądania, aby wyzwolić siebie. Jane przyłącza się do romantycznego życia Tarzana. pełnego przygód i podniecającego. Zostaje jego kochanką i partnerką - jego towarzyszką we wszystkich możliwych znaczeniach tego słowa. Jane zrywa.takżc z konwencjonalnymi pojęciami. które składają się na kobiecość. W przeciwieństwie do męskich, europejskich bohaterów, którzy szukają bogactw. Jane odrzuca bez namysłu dobra materialne. Ten akt wyrzeczenia się zostaje sflnie^ekśpono-wany w filmie MIŁOŚĆ TARZANA w cudownej scenie, kiedy to Harry wraca do dżungli z całą kolekcją 'kobiecych fatałaszków' - paryskimi strojami, eleganckimi pantofelkami i egzotycznymi pertumami z nadzieją, iż nakłoni Jane. by wróciła do cywilizacji. Całkowicie chybia cełu. Faki. iż stroje narażają kobiety na ryzyko zostaje zwięźle ukazany w późniejszej scenie, gdy Jane omal nie zostaje 2abita przez szarżującego nosorożca, ponieważ ubrała się w jedną z sukien, która utrudniała jej ruchy.

Jane jest daleka od stereotypowej kobiecej bohaterki Jedzie do Afryki sama. decyduje o tym. którego mężczyznę wybierze, jest mistrzynią w posługiwaniu się bronią palną, pije alko-s hol zamiast herbaty, odrzuca komfort cywilizacji i żyje z Tarzanem, nie poślubiwszy go. Można by także dowodzić, iż Jane oznacza kobietę jako przedmiot wymiany. Wedle Levi-Straussa skonstruowana została jako 'znak", który mężczyźni wymieniają między sobą. jako wskaźnik uspołecznienia. Można zatem widzieć Jane jako postać symboliczną, która przechodzi spod władzy ojca w ręce Tarzana, aby zacieśnićfwięź/

l

łączącą mężczyzn i zagwarantować ciągłość porządku patriarchałnego Lecz Jane nie oznacza 'kobiety" w obrębie patriarchałnego porządku. Jako kobieta Janc odrzuca wartości pat-riarchalnego świata białych Europejczyków, ich konwencjonalne pojęcie małżeństwa, rodziny i kobiecości. Ale. co najciekawsze. Jane jest tą. która włada językiem, reprezentuje symboliczny porządek znaków i znaczeń. Jane nie jest "wypowiadana", to ona "mówi".

Kiedy Tarzan porywa Jane. zabiera ją do swej prymitywnej kryjówki na drzewach, gdzie 'bada* swoją zdobycz. Początkowo Jane krzyczy i walczy, bije piąstkami w pierś napastnika; Tarzan jest zafascynowany jej sukniami, zapachem. płaczem - wszystkim, co jej dotyczy. Wreszcie pozostawia ją samą w leśnej chatce, a sam strzeże wejścia. Następnego ranka podrywa ją na nogi i krzyczącą wyciąga z szałasu. Jane wyzywa go od brutali, lecz szybko zmienia ton. widząc jedną z małp. Pada w ramiona Tarzana. On przepędza małpę, jasno dając do zrozumienia, że Jane jest jego własnością. Jane mówi doń; dziękuję ci, że mnie obroniłeś, co prowokuje słynną wypowiedź: Ja Tarzan, ty Jane. gdy bohaterka zaczyna uczyć Tarzana podstaw angielskiego. Co ciekawe, to fakt. iż wypowiedź ta przytaczana jest błędnie. W rzeczywistości kwestia brzmi prościej: Jane ■ Tarzan. Jane nauczyła już Tarzana tych słów. on ją dotyka mówiąc Jane. po czym wskazuje na siebie mówiąc Tarzan. Dlaczego właśnie ta kwestia została błędnie zacytowana i w tej błędnej postaci utrwalona w naszej pamięci? Prawdopodobnie rzecz polega na tym. iz zdanie Ja Tarzan. tyJano określa Tarzana jako podmiot wypowiedzi. podczas gdy Jane potraktowana jest jako przedmiot, nie tylko w zdaniu, lecz w całym procesie nazywania Abstrahując już od faktu, że to Jane uczy Tarzana mówić, zdanie Ja Tarzan. ty Jane brzmi tak jakby tn Tarzan był tym. który sprawuje kontrolę nad językiem, tym. którego punkt widzenia dominuje. Seksizm tak dalece przenika nasze praktyki językowe, iż powszechna pamięć, świadomie lub nieświadomie. zniekształca opowiadanie filmowe, by uwiecznić seksistowskie uprzedzenie.

Teoria feministyczna od dawna dowodzi, iż