IMG$20

238    6. A»uli/a miareczkowi. Kompldoomctria

niż kompleks lub jest bezbarwny. W końcu miareczkowania roztworem EDTA zachodzi reakcja

M-In + EDTA -* M-EDTA + In

barwa I    barwa II lub

zniknięcie barwy

Aby uzyskać prawidłowe wskazanie PR miareczkowania (PK = PR), wykładnik warunkowej stałej trwałości kompleksu M-ln powinien wynosić nie mniej niż 4-5 i powinien być co najmniej o 4 jednostki mniejszy od wykładnika warunkowej stałej trwałości w tym roztworze kompleksu M-EDTA.

Najczęściej stosowanym wskaźnikiem w miareczkowaniach z EDTA jest czerń crio-chromowa T. Jest to barwnik azowy o wzorze

Czerń criochromowa T zachowuje się jak wskaźnik alkacymetryczny. Zależnie od wartości pH roztworu wskaźnik dysocjuje, występując w trzech zabarwionych postaciach. W roztworach kwaśnych istnieje postać czerwona, w zakresie pH 7-11 — niebieska, u w roztworach silnie alkalicznych — pomarańczowa:

nil 6,3    . pH 11.5    . ,

Hjln" ==* HIn²" *    In*"

czerwona    niebieska    pomarańczowa

W środowisku zbuforowanym ok. pH 9-10 niebieska postać wskaźnika (HIn²”) tworzy różowofioletowe kompleksy chclatowc z wieloma jonami metali (np. z magnezem, wapniem, cynkiem, niklem). Kompleksy poszczególnych metali z czernią criochromową T maju różne trwałości. Na przykład kompleks z magnezem jest znacznie trwalszy niż kompleks czerni z wapniem. Ponieważ roztwory czerni eriochromowej T są nietrwale, często stosuje się wskaźnik w postaci stałej mieszaniny z chlorkiem sodu.

Trwały w roztworze wodnym jest knlmagit. Jest to także barwnik azowy o wzorze Oli HO

Zmiana barwy podczas miareczkowania roztworu metalu za pomocą EDTA jest bardziej ostra niż w przypadku czerni eriochromowcj T. Kalmagit jest trójprotonowym kwasem, od którego ze wzrostem pH oddysocjowują kolejne protony, przy czym zachodzą zmiany barwy:

H₂In-

c/.crwoiHi

płIS.l

= HIn‘

niebieska

pil 12.4

In³“ cienrano-pomarańczowa

Przy pH 9-11. kiedy wskaźnik występuje w postaci niebieskiej, liczne jony metali (np. Mg. Zn) tworzą kompleksy o składzie I : I. o intensywnym czerwonym zabarwieniu. Fiolet pirokatecfiinowy. barwnik trifenylomcianowy

OH    OH

tworzy intensywnie zabarwione kompleksy z jonami wiciu metali. Wykazuje także właściwości wskaźnika alkucymetryczncgo. Jcdnoclcktroujcmny anion ma zabarwienie żółte. Ze wzrostem pH roztworu następuje stopniowa dysocjacja grup fenolowych, a zabarwienie wskaźnika przechodzi w fiołkowe i dalej w czcrwonofiolctowc:

Pil 1.5    . pH6 . , pH9    - c

H₄In - H₃ln- p—fe Hjln²"    Hln³~

czerwonc    żółte    fiołkowe    czerwono-

Mook

W roztworze kwaśnym o pH mniejszym niż 1.3 istnieje nie /jonizowana postać Hjln o zabarwieniu czerwonym. Chelatowc kompleksy fioletu pirokatcchinowcgo z jonami metali mają w większości zabarwienie niebieskie. Fiolet pirokatechinowy stosuje się podczas komplcksomctrycznego miareczkowania jonów bizmutu i toru za pomocą EDTA w środowisku kwasowym. W roztworach alkalicznych miareczkuje się wobec niego jony miedzi, kobaltu, niklu, ołowiu, cynku i in. Wskaźnik stosuje się zwykle w postaci roztworu wodnego.

Murcksyd jest solą amonową kwasu purpurowego. Strukturę postaci obojętnej przedstawia wzór

OH

/^N-S.    >^C~^N\

;c—n

o—cf    /C—n==cT    ;c—o

Tt-Cl    ^