IMG692

686 (NATURALIZM NAUKOWE CZAHl

za wyeksploatowane do szczętu przez tradycyjną powieść środowiska społeczne ku przedmieściom, ku dzielnicom proletariackim, ku nędzy i uciskowi, bezrobociu i masowemu cierpieniu. Foryto-wała zbeletryzowany reportaż jako formę najmniej obciążoną deformacyjnym naciskiem sztywnych literackich schematów, a z drugiej strony najsilniej nasyconą treściami publicystycznymi i najbardziej bezpośrednio związaną z życiem.

Lit.: A. Sygietyński: Pisma krytyczne wybrane (od r. 1881), oprać. Z. Szweykowski, 1932; Z pism, oprać. T. Weiss, L 1: Pisma krytycznoliterackie, 1971; P. Chmielowski, Naturalizm i najświeższe kierunki artystyczne (1893), [w:] Pisma krytycznoliterackie, oprać. H. Markiewicz, 1961, t. 2; G. Piotrowski, Zola i naturalizm, 1900; P. Martino, Le Naturalisme franęais (1870— 1895), 1923 (wyd. 6 zmień, oprać. R. Ricatte, 1960); Z. Markiewicz, Grupa Medanu jako wyraz naturalizmu francuskiego, 1947; A. Hutndciewicz, Żeromski i naturalizm, 1956; H. Markiewicz, Spór o naturalizm, [w:] Tradycje i rewizje, 1957; Ch. Walcutt, American Litera-ry Naturalism, 1957; J. Hryńczuk, Poglądy estetyczne naturalistów niemieckich, 1968; H. Markiewicz, Zakres i treść pojęcia „naturalizm” w badaniach literackich i estetyce XX wieku, [w:] Nowe przekroje i zbliżenia. Rozprawy i szkice z wiedzy o literaturze, 1971; D. Knysz--Rudzka, Od naturalizmu Zoli do prozy zespołu „Przedmieście”. (Z dziejów tradycji naturalistycznej w wieku XX), 1972; J. Kulczycka-Saloni, Literatura polska lat 1876—1902 a inspiracja Emila Zoli. Studia, 1974; R.C. Co wen, Der Naturalismus. Kommentar zu einer Epoche, 1977; Problemy literatury polskiej okresu pozytywizmu, S. III, red. E. Jankowski i J. Kulczycka-Saloni, 1984 (tom dotyczy naturalizmu do okresu dwudziestolecia międzywojennego włącznie; zawiera bibliografię); J. Kulczycka-Saloni, Naturalizm, [w zbiorze:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, 1991.

Artur Hutnikiewicz

NAUKOWE CZASOPISMA LITERACKIE

Ogólny obraz naukowego czasopiśmiennictwa literackiego w Polsce XX w. zdeterminowany jest przede wszystkim przez specyfikę tekstów literaturoznawczych oraz — ukształtowane w ostatnich dekadach XIX stulecia — tradycje ich publikacji i rozpowszechniania. Precyzyjne wyodrębnienie tekstów par excellence naukowych, oddzielenie ich od wypowiedzi mających charakter eseju, szkicu, pracy popularyzatorskiej, dydaktycznej, a nawet dłuższej recenzji nie wydają się do końca możliwe. Taki stan rzeczy rodzi problemy związane z kwalifikacją wielu konkretnych czasopism. Zarazem już od XIX w. trwa obyczaj druku naukowych tekstów o literaturze w periodykach, których w żadnej mierze nie da się zaliczyć do naukowych czasopism literackich, nawet jeżeli problematyka wiedzy o literaturze zajmuje w nich poczesne miejsce. Prace wybitnych litera-turoznawców polskich znaleźć można w czasopismach artystyczno-literackich, periodykach kulturalnych, pismach filozoficznych, bisu estetycznych, we wszelkich, słowem, wyi ctwach o bardzo szeroko pojętym profilu nistycznym (nie wspominając o pomni wypowiedziach, które pojawiały się w dziennikach).

Rozproszeniu wypowiedzi o literatura! szczególnie przed 1939 r. — towarzyszy z wyodrębnieniem czasopism spośród poi nych im publikacji, takich jak wydawnictw^ ryjne ukazujące się z bardzo różną regularni roczniki, sprawozdania z posiedzeń insi i towarzystw naukowych, zeszyty naukowe szych uczelni, biuletyny, nie sprecyzowane I sko cykle wydawnicze, czasopismaMffl etc. Jednoznaczne wyodrębnienie naukoi czasopism literackich, a zwłaszcza ich od wydawnictw seryjnych, jest więc zawsaj przynajmniej w jakimś stopniu — przedsi; ciem arbitralnym i spornym.

I wreszcie kwestia selekcji w świetle cezury^ ków. Istniały pisma ogólnokulturalne niewj wie zasłużone dla upowszechniania refleksji literaturą, jak choćby „Biblioteka Warszawi (1841-1914), „Przegląd Polski” (1866-1 „Przewodnik Naukowy i Literacki” (1873-191 miesięczny dodatek do „Gazety Lwowskiej^ teneum” (1873—1919), „Przegląd Powi

(1884—1936), obok periodyków poin_

w zasadzie innym dyscyplinom, np. ukazująęjj do dziś od 1887 r. „Kwartalnik Opis XX-wiecznych czasopism zamidj^^| prace naukowo-literackie musiałby zatem <■ mować spory obszar poprzedniego stulecia,Ą go trzeba tutaj zrezygnować.

W rezultacie polskie naukowe czasopty nictwo literackie w XX w. rysuje się jako zjat ko nie dające się zdefiniować precyzyjnie^ kretny zaś rejestr czasopism odpowiadający^ pojęciu jest zawsze zestawem umownym. więc zatrzymać się poniżej przy stosunkowo i wielkiej liczbie tytułów, tych mianowicie, któl przynależność nie budziłaby wątpliwości.

„Pamiętnik Literacki”. CzasopismoH talne poświęcone historii i krytyce literatury^ skiej — wydawane od 1902 do 1939 r. we LI wie, w 1. 1946—1950 w Warszawie, od 195(9 Wrocławiu. Pismo powstało jako organ Tfl rzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza! mocno odmienioną kontynuacją „Pamij Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiei tzw. „Pamiętnika Mickiewiczowskiego” pódl R. Piłata z 1. 1877—1898) i pozostało op|j 1952, kiedy to — po wspólnym wydaniu roczników — zostało przejęte przez Instytut! dań Literackich PAN.

Redaktorami byli kolejno: W Brudni wspólnie z B. Gubrynowiczem i E. Poi czem (1902-1904), T. Pini (1905- 1907), L]