IMG62

i stereotypy

sil

dwojako: w wiązce „cccha-zachowanie” (oparte na ich implikacjach opisowych! i w reprezentacji wynikającej z oceny (oparte na ich implikacjach afekiywnycmj (Oovidio, Gaertner, 1993; Step han, Stephan, 1993).

Konsekwencje stereotypów i stereotypizowania

Wiele badań empirycznych sugeruje, że stereotypy i stereotypizowanie mają istotnej konsekwencje dla postaw i zachowań wobec grup społecznych. Stereotypy mają wpływ na to, jak ludzie myślą o innych (przetwarzanie informacji), co do nich czują (postawi i uprzedzenia), jak się wobec innych zachowują i jak na nich reagują (dyskryminacji' i samospełniające się proroctwo).

I

....

Przetwarzanie Informacji

Stereotypy funkcjonują jako struktury poznawcze, które mają wpływ na to, jakj informacje o innych osobach są kodowane, przechowywane i odzyskiwane (von Hippclji Sekaąuaptewa, Vargas, 1995). Procesy stereotypizowania bywają zarówno nieświadome i niezamierzone, jak i świadome (Greenwald, Banaji, 1995). Powtarzanie w procęsif socjalizacji lub w trakcie nabywania osobistego doświadczenia sprawia, iż niektiii stereotypy utrwalają się niezwykle mocno - kiedy człowiekowi przedstawia !s(| reprezentanta lub symbol grupy, automatycznie się uaktywniają (Devine, 1989; por., Lepore, Brown, 1997).

Kiedy stereotypy są uaktywnione, indywidualni członkowie grupy oceniani, n w kategoriach oczekiwań lub standardów dotyczących grupy. Tendencja ta przyjmuje najczęściej formę asymilacyjną: sposób widzenia członków grupy zbliża się do odpowiednich stereotypów - mężczyzna może być uznawany za bardziej agresywnego i lepszego w roli przywódcy niż kobieta. Ten asymilacyjny wzorzec najczęściej pojawią! się będzie w sytuacjach, w których o obiekcie wiadomo niewiele ponadto, że należy do jakiejś kategorii lub gdy informacje na jego temat są niejasne (zob. Kunda, Thagard, 1996; von Hippel, Sekaquaptcwa, Vargas, 1995).

Stereotypy grupowe mogą także służyć jako standardy dla porównań, a tym samym wywoływać odwrotne skutki przy ocenianiu. Z powodu relatywnie niższych stan-dardów dla kobiet niż dla mężczyzn w dziedzinie kompetencji zawodowych i sukcesu finansowego (zob. Biernat, Kobrynowicz, 1997), prawniczki bywają oceniane jako bardziej kompetentne niż prawnicy (Abramson i in., 1977), a kobiety bywają oceniane jako odnoszące większe sukcesy finansowe niż mężczyźni (Biernat, Manis, Nelson, 1991). Takie kontrasty pojawiają się najczęściej wtedy, gdy zachowanie obiektu jest niespójne ze stereotypem grupowym - to znaczy wtedy, gdy pogwałcone zostaną oczekiwania (Bettencourt i in., 1997; Jussim, Colemsn, Lerch, 1987). Jednak tego rodzaju kontrastowe efekty ograniczone są zazwyczaj do pewnego rodzaju sądów, takich jak subiektywne czy globalne oceny. Inne kryteria ocenj wrażeń, jakie na postrzegających wywierają indywidualni członkowie grupy (np obiektywne wskaźniki i wybory behawioralne), potwierdzają wpływ grupowych

Bjerćotypów (Biernat, Manis, Nelson, 1991; Glick, Zioń, Nelson, 1988; Kunda, S8p?agard, 1996).

B$MStereotypy grupowe - jako układy odniesienia dla interpretacji - mogą tez wpływać ^Poznaczenie lub interpretację innych informacji na temat członka określonej kategorii ■społecznej. „Agresywność” może być interpretowana jako „skłonność do dyskusji rofriskalżenia”. jeśli obiektem jest prawnik, lub jako „skłonność do bicia i obrzucania Hrcpelgami”, jeśli obiektem jest robotnik budowlany (Kunda, Sinclair, Griffin, 1997); BpprŹepychanie się do kasy w supermarkecie” będzie zapamiętane jako „próba prze-HKliźgnięcia się bokiem”, jeśli aktorem jest pielęgniarka, i jako „bezpardonowe pcha-$vtuć^rsię do przodu”, jeśli aktorem jest ochroniarz z baru (Dunning, Shcrman, 1997;

także Kunda, Sherman-Williams, 1993; Kobrynowicz, Biernat, 1997). Tego B$Mdżaju wpływ na interpretację informacji pokazuje, w jak subtelny sposób stereotypy fifilfegą¹ zabarwiać wrażenia, jakie wywierają indywidualni członkowie grupy. S$|v;;L'udzie nie tylko mają skłonność do interpretowania cudzych zachowań w sposób Hsgpdny z grupowymi stereotypami; wykazują też tendencyjność w sposobie przypomi-jjMąnia sobie informacji. Generalnie przewagę mają informacje zgodne ze stereotypami: [ipujizie lepiej pamiętają informacje, które są raczej zgodne, niż te niezgodne z wcześniejszymi stereotypami (Bodenhausen, 1988; Cohen, 1981; Fyock, Stangor, 1994; Hastie, ipKlimar, 1979; Rothbart, Evans, Fulero, 1979). Niemniej jednak, niektóre wskaźniki K .pamięci (np. wrażliwość rozpoznawania) pokazują przewagę informacji niezgodnych Kp óczekiwanymi (Stangor, McMillan, 1992), a część badań sugeruje, że informacje '.niezgodne ze stereotypem uzyskują przewagę wówczas, kiedy stereotyp jest dobrze Et ijgruntowany (przypuszczalnie dlatego, że niezgodność w tych przypadkach jest |(i,szczególnie uderzająca; Borgida, DeBono, 1989; Srulł, Lichtcnstein, Rothbart, 1985; S§gyęr, Martin, 1986). Efekty te mogą być też moderowane przez cele przetwarzania. JwKiedy ludzi prosi się o to, by wyrobili sobie precyzyjne lub pełne zdanie na temat ^"jednostki, wówczas ich motywacja do poszukiwania „rozwiązania niezgodnego” będzie h wysoka; mogą więc lepiej przypominać sobie materiał niezgodny ze stereotypami H,(Fiske, 1989). Jednak ludzie proszeni o zachowanie prostego, spójnego zdania na czyjś w temat, mogą: „pomijać, odfiltrowywać lub zniekształcać” informacje niezgodne ze i stereotypem (Stangor, McMillan, 1992, s. 57).

Tak więc człowiek buduje swoje oczekiwania wobec innych głównie na podstawie ich fc. przynależności grupowej i związanych z nią stereotypów. Wpływ stereotypów może być | jednak osłabiony, kiedy człowiekowi dostarczy się informacji o jakiejś wyjątkowej cesze | postrzeganej jednostki (Fiske, 1998; Kunda, Thagard, 1996), lub kiedy odpowiednio | ukierunkuje się jego motywację i cele (Fiske, 1989; Kunda, Sinclair, 1999'. Wpływ E: stereotypów na oczekiwania, inferencje i wrażenia jest szczególnie mocny wtedy, kiedy fc (udzie nie zwracają uwagi na zindywidualizowane informacje lub kiedy mają ograniem-t ną zdolność przetwarzania informacji z powodu zaprzątnięcia uwagi i myśli czymś | innym. Ponieważ stereotypy kształtują interpretacje, wpływają na sposób przypomina* k nia sobie informacji oraz sterują oczekiwaniami i inferencjami, mają tendencję do i samoutrwalania (zob. także Trope, Thompson, 1997). Te podstawowe konsekwencje | stereotypów i stereotypizowania sugerują, że stereotypizowanie może się przyczyniać do powstawania i podtrzymywania uprzedzeń.