86945 IMGE06

John C. Turner

165

leczncj) oraz ponieważ altruizm reprezentuje zachowanie oparte na poznaj .pnedluzeniu". a nie .zniesieniu” siebie. Pomagamy innym, na pozór bezinten^ nie. ponieważ postrzegamy ich potrzeby i cele jako cele naszej kategorii spolecz^ a przez to - jako nasze własne. Kategoryzacje społeczne „rozciągające” samoi^' lyfikację poza pojedynczą osobę dostarczają pewnego prostego i eleganckiego ^ sobu omijania zakładanego „egotyzmu” łudzi.

Cyiowane wyżej badania, pokazujące konformizm bez bezpośredniego wpły^ interpersonalnego ze strony innych, rysują (w skali mikrospołecznej) problem,» jaki sposób unifomiizm postaw i zachowań powstaje wśród członków wielkich katc-gorii -połecznych. Nasze rozwiązanie polega na przyjęciu istnienia oddzielnej^ wpływu społecznego, możliwej dzięki procesom poznawczym AWJąząnymz^ -mnicin aulwtefeŚypSw. Okrdlimy.gp mianem InformacyjDegojypływT^. I^^^^^jaffi^liońapnfluence - RJIjTmającjiauwadze. jegQ.podobieństw₀ '(lecz nk^identyczność) do pojęcia wpływu informacyjnego (Deutsch i Geid 19551 procesu”identyfikacjT (Kelman, T961j luFtez władzy odniesicnlaTrefereni pmwr. French i Kaverr,l959). Rll.dokonuje^fajrzechstadiach:

I. Jednostki definiują siebie jako członków pewreyoddzielnej kategorii społecznej

1 Jednostki tworzą lub uczą się stereotypowych norm tej kategorii. Utrzymują że pwne sposoby zachowania są rozstrzygającymi cechami kategorii członkostwa. Pewne odpowiednie, oczekiwane lub pożądane zachowania służą do zdefiniowana i danej kategorii jako różnej od innych.

3. Jednostki przypisują sobie owe normy w taki sam sposób, jak inne stereotypowe cechy swej kategorii członkostwa, kiedy kategoria ta staje się psychologia nie wyrazista W miarę wzrostu wyrazistości zachowanie przybiera coraz bardziej normatywny (konformistyczny) charakter.

Zasadnicze różnice między RH Wpływem Normatywnym (NI) oraz Wpływem Informacyjnym (II) można opisać następująco:

1)    Kio wpływa?

NI: Osoby dysponujące władzą do nagradzania konformizmu i karania dewiacji Izwykłe atrakcyjni jnni”).

1 Osoby podobne, dostarczające informacji na temat rzeczywistości fizycznej lob społecznej.

RH: Osoby dostarczające informacji na temat kluczowych norm czyjejś kategorii społecznej. Są one zazwyczaj członkami ogólnej kategorii (którzy nie muszą być akcyjni lub podobni), lecz w niektórych przypadkach, kiedy członkowie grupy własnej są niedostępni, mogą to być również znaczący członkowie grup zewnętrznych fnp. mass media, szkoła, itp.).

2)    Jaki jest mechanizm wpływu społecznego?

NI: Komunikacja społeczna wśród członków grupy lub „nacisk grupowy”.

D: Porównanie społeczne z członkami grupy.

Rll Identyfikacja społeczna - proces definiowania siebie jako członka jakiejś kanegoru. tworzenia stereotypu grupowego na podstawie zachowania innych człon^-

Ku poznawczej redefinicji pojęcia ..grupa społcc/m"

kategorii i stosowania stereotypu do siebie. Komunikacja i porównane MB* ._fsnnalne mogą być ważne w procesie tworzenia stereotypu, ale nie są one mech* „izmem wpływu, ponieważ nie są konieczne do wzrostu konformizmu

3)    W jakich warunkach wzrasta konformizm?

NI: Wtedy, gdy czyjeś zachowanie jest obserwowane przez bliskiego riimk*

grupy-

II: Wtedy, gdy rzeczywistość społeczna lub fizyczna jest w jakiś ipoaób mej* _sna, złożona lub problematyczna.

RII: Wtedy, gdy czyjeś członkostwo grupowe (zdefiniowanie siebie jako człon-ka grupy) jest wyraziste.

4)    Co wymusza konformizm?

NI: Obserwowalne zachowania innych członków grupy.

II: Jak wyżej.

RII: Czyjeś własne wyobrażenia dotyczące odpowiedniego zachowań W4pj| kich członków kategorii (poznawcze aspekty czyichś postaw wobec grupy włanej lub czyjś stereotyp grupy własnej). Własne zachowanie może się stawać bardziej konformistyczne w przypadku, gdy różni się od obserwowalnego zachowana innych członków grupy.

Empiryczne poparcie dla RII wypływa, jak dotychczas, z trzech źródeł. Są to cytowane już badania demonstrujące wzrost konformizmu lub pojawieoie m ta* dziej „normatywnego” zachowania jako prostej funkcji wyrazistości grupy odniesienia. Inne zbliżone badania, również cytowane, ilustrują lub co najmniej sugerują, iż normatywne postawy i zachowania ludzi są w wysokim stopniu zrelatywizowjme do sytuacji, zmieniają się stosownie do tego, które z członkostw grupowych jest wyraziste w danym kontekście (np. Boyanowsky i Allen, 1973: Bumstein i McRae. 1962: Feshbach i Singer, 1957; Malof i Lott, 1962; Minord, 1952).

Jest wreszcie rzeczą niemal banalną, że role społeczne często mogą mieć bezpośredni i dramatyczny wpływ na zachowanie społeczne, ponieważ ludzie tworzą własne stereotypy odgrywanej roli. Eksperyment „symulowanego więzienia", przeprowadzony przez Zimbardo (1975), dostarcza spektakularnego przykładu tego procesu. Choć niewątpliwie wiele rozmaitych czynników wchodziło w grę w toku tego skomplikowanego badania, wydaje się prawdopodobne, że zaobserwowany unifor-mizm zachowania wewnątrz- i zewnątrzgrupowego wynikał przynajmniej w części z posiadanych przez osoby badane stereotypów zachowań „strażników" i „więźniów” (zob. Banuazizi i Morahedi, 1975).

W ogólności więc idea, że niektóre wyróżniające cechy zachowania wewnątn-grapowego mogą być odzwierciedleniem procesów poznawczych towarzyszących kategoryzacjom społecznym określającym obraz samego siebie, wydaje się mieć walor heurystyczny. Możemy zamknąć tę część rozważań podkreśleniem, że bji może ekscytującą konsekwencją wspomnianej idei jest to. iż sugeruje ona w pewien sposób przyjęcie istnienia nadrzędnych lub ponadjednostkowych wł zachowania grupowego, które nie może zostać zredukowane do stosunków '