IMGV05

filmowych i telewizji, czyli tzw. środków informacji masowej wszelkiego rodzaju wykształcenia, na które składają się wiedza naukowa, postawy religijne, moralne i estetyczne, gusty, sposoby odżywiania się, ubierania, odnoszenia się do innych, zachowania się i postępowania. W ten sposób następuje więc pod wpływem siły etosu przyswojenie przez rozwijającą się jednostkę całego dorobku kultury, realizuje się wejście wychowanka, do wspólnoty grupowej tradycji, historii, języka, obyczaju, narodowości, dalej zaś dokonuje się przystosowanie społeczne jednostki i przysposobienie jej na pełnoprawnego członka społeczności. Warunkiem jednakże normalnego przebiegu tej asymilacji i adaptacji społecznej jest zdrowie biosu, czyli brak zaburzeń i nienormalności, jak np. niedorozwój umysłowy²°fetos więc jako społeczne działanie pokoleń dojrzałych na młodociane tworzy łożysko dla naturalnego rozwoju jednostek, które mają się przystosować do ogólnego porządku współżycia.społecznego, szczególnie zaś do.jego obyczajowości i poziomu moralnego, co razem stanowi proces uspołecznienia jednostki, czyli socjalizacje.

c) Jednakże nawet zupełnie zdrowy biologicznie i psychicznie wychowanek może, jak wiemy, ulec wykolejeniu wychowawczemu, gdy wejdzie w środowisko demoralizujące i deprawujące moralnie, czasami pod wpływem szerzonej tzw. kultury masowej^{1 2}, żerującej niekiedy na najniższych instynktach tłumu i zwyrodniałego biosu. Wobec-takiego zagrożenia w kształtowaniu biosu przez etos nie może zabraknąć korygującego działania wychowawczego, nastawionego w kierunku szlachetnych ideałów!]Etos bowiem grup społecznych dotyczy przeciętnych uznanych przez otoczenie wzorów postępowania, np. dobrego ojca czy matki, syna czy córki, pracownika lub przełożonego itd. Wychowawcy natomiast mają wyprowadzić wychowanka z tego stanu natury i przeciętności do wyższej kultury, mają zbliżać go do ideału, doskonalić we wszechstronnym rozwoju, aby na tej drodze przekształcić także całe społeczeństwo.jTakie prowadzenie wzwyż nazywa się w pedagogice psychagogią³ ,siłę ząś.jtegp działania moralnego .i_umy«łGwegfi~^:

autorytetu wychowawców, jako ludzi najlepszych danego społeczeństwa i środowiska, Ićtorzy powinni być „ludźmi dobrze wychowanymi”^{4 5} - będziemy analogicznie nazywaji \agosemJ(gr. ago - prowadzę). Siła pfowadząea^agosu da się dzisiaj wymierzać przy pomocy odpowiednich skal~okreśrająćycfr óddziaływanie‘'wychowawcze, np. szkoły czy do-mu^^aleznie^wlęć odswej wielkości może skutecznie przyczynić się do tego, że wychowanek wzniesie się ponad swoje popędy biosu i ponad przeciętność etosu grupowego, a to przez samoopanowanie siebie i przez kulturę duchową. W ten sposób agos wychowawców, kierujący rozwojem wychowanka, stanowi trzecią siłę wychowania^ podnoszącą i uszlachetniającą młode pokolenia, rozwijając je osobowo jako dojrzałe osobowości wj)rocesie personalizacji*

d) [Doskonalenie wychowawcze rozwijającego się człowieka wiąże się z ukształtowaniem prawidłowej postawy wychowanka wobec przyszłego życiaj Przygotowanie to w warunkach współczesnej, szybko zmieniającej się cywilizacji, nie jest łatwym zadaniem. Dlatego też wszystkie systemy wychowania starają się przewidzieć nieznane kształty przyszłego życia, aby najlepiej przygotować do niego młodzież. Powstają więc programy wychowania dla przyszłości⁶, obejmujące zagadnienia wolnego czasu⁷,pracy produkcyjnej i twórczości w warunkach automatyzacji, przygotowania do małżeństwa i świadomego rodzicielstwa w obliczu eksplozji demograficznej, dialogu światopoglądowego, tolerancji i utrzymania pokoju w warunkach zagrożenia nuklearnego.[Nieokreśloność przyszłego życia, do którego .wychodnie ma przygotować młodzież, wprowadza czwarty składnik wychowania, siłę najbardziej tajemniczą i nieobliczalną, występującą w postaci działania ludzkiego losu^LosJ chociaż jest siłą niewymierną i nie dającą się przewidzieć, decydująco wpływa swoimi ciosami lub uśmiecha-mi fortuny na życie, rozwój i wychowanie każdego człowieką]Pedagogi-ka teoretyczna musi więc liczyć się w wychowaniu z działaniem losu,

175

1

   S. Skowron, Dziedzicznośćdz. cyt., s. 324—325.

2

   A. Kłoskowska, Kultura masowa, krytyka i obrona. Warszawa 1964 s. 258 n; S. Kunowski, Techniki kulturalne w masowym wychowaniu współczesnego człowieka, „Ateneum Kapłańskie" nr 319 s. 205 n.

3

   J. Mirski [wlaśc. J. Kretz], Wychowanie i wychowawca, Warszawa 1936 s. 126 n., A. K r o n f e 1 d, Psychagogik oder psychotherapeutische Erzichungslehre (W:) Die psychischen Heilmethoden, Leipzig 1927 s. 368-458.

4

   F. Znaniecki, Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości, Lwów 1934, s, 348 n.

5

   J. Pieter, Poznawanie środowiska wychowawczego, Wrocław-Kraków 1960 s. 107 n.

6

   B. Suchodolski, Wychowanie dla przyszłości, Warszawa 1960; F. Schneider, Prospekt i ve Padagogik, „Internationale Zeitschrift fur Erziehungswissenschaft" 1958 nr 1 s. 36-50.

7

   Np. G. T o t i, Czas wolny (tł. z wł.), Warszawa 1963.