IMGq40

względem stylu. Uwzględnlenlo trzech wymiarów w setnie główno) naloty do rzadkości w sotuco lo) opoki.

Dyptyki o (roki rdlgljnoj, jak wspomniano, nail«du)ąc lor* raulg dyptyków cesarskich, ma w większe wymiary niż kon-lularno I dtlolą sig na większą licibą pól. Najciekawszy i zachowanych zabytków togo rodzaju powstał w VI w. (od IX do XII w. służył za oprawi) ewangellarza znajdującego alg w ko-kitlo iw. Luplclnusa wc Francji; obecnie w Bibliotece Narodowo] w Paryżu). Na jednym skrzydle dyptyku tronuje Chrystus w otoczeniu iw. Piotra I Pawia, na drugim Maria z Dzieciątkiem pomiędzy dwoma aniołami. W scenach bocznych, tematycznie różnorodnych, przeważają Ilustracje cudów Chrystusa, a wokół Marii zgrupowały sig przedstawienia; Zwiastowanie, Nawiedzenie, Próba wody I Podróż do Betlejem. Dyptyk ten przypomina oprawę Ewangellana z katedry w Eczmła-dzynie w Armenii. Obydwa dzieła wywodzą sig z greckiego Wschodu, dyskutuje sig jednak bliższe sprecyzowanie miejsca icb powstania, wskazując na Syrię, Anatolię lub Egipt Niektórzy historycy uważają, że paryski dyptyk równie dobrze mógł powstać w Konstantynopolu, a inni, że w Galii, pod wpływem sztuki Bizancjum. Rozbieżność, z jaką spotykamy się w ocenie dzieł bizantyńskiego rzemiosła artystycznego, wskazuje na brak dostatecznych kryteriów i na potrzebę ostrożności w ferowaniu zdecydowanych sądów. Z pewnością stwierdzić możemy jedynie to, że paryski dyptyk nie był wykonany dla wyrafinowanego odbiorcy, arystokraty czy dostojnika kofelelnego, na co wskazują lianę uproszczenia form, twardość i techniczna nieporadność w ich oddaniu. Obiekt wykonany został w pracowni hołdującej innym tradycjom, pracującej zapewne dla kościoła lub klasztoru o odmiennych wymaganiach. Widzieliśmy wielokrotnie na różnych przykładach, jak zdecydowanie różniły się dzieła wykonywane w pracowniach dworskich od obiektów powstałych w warsztatach monastyanych.

Pomiędzy zabytkami z kości słoniowej dziełem mistrzowskim o szczególnym znaczeniu jest tron sławnego arcybisku-

m Rawenny. MaktymtMt( (ll. IO»)J m)du)«ct    obmewśm

w murrum arcybiskupim    nilMl- Dtcwnitny tron wyk la

dają plakietki rwłbloM w kości. MoMgrao MckaforicM umieszczono po środku czołowej IdcakJ (Odmla, <M«cMjąc go ornamcnicm tlotooym ■ g«tąMk liści ot yeti. zwierząt I pU-ków. Ornament taki oblega również wszystkie krawędzie kroo sla. a Jego oparcie dzieli na pola wypali!ono rzeźbionymi scenami. Epizody z dzieciństwa Jezusa ozdabiają przednią stroną oparcie, sceny cudów jego stroną tylną, a bogaty cykl obrazujący tycie Józefa w Egipcie rozwija slą na bocznych ścian* kach tronu. Ścianką przednią dekorują cztery figury ewange Ustów w niszach, po bokach św. Jana Chrzciciela umieszczonego w środku rządu. Muszle wsparte na kolumnach dają niszom wygląd antyczny, a ostrość modelunku, uwypuklające realizm twarzy apostołów, powiększa ekspresją rzeźb, niemal pelnoplastycznych. W scenach z życia Chrystusa natomiast przestrzeń nie Istnieje, ścieśniono postacie uszeregowano jedne nad drugimi, tylko ilustracje z tycia Józefa oddano z talentem narracyjnym, znanym z dekoracji kodeksów Starego Testamentu z pierwszych wieków. Różnice stylów I wzorów, widoczne na plakietkach tronu, są tek znaczne. Ze trudno określić miejsce Ich wykonania. Wskazywano na Konstantynopol. Antiochią. Aleksandrią 1 Rawenną. W każdym razie grecki styl zabytku 1 przekazy historyczne skłaniają badaczy do przypuszczenia, że Justynian i Teodora ufundowali tron dla biskupa, na uroczystość jego Intronizacji w 545 r.

Oprócz dyptyków I plakietek do wykładania mebli zachowały slą także inne przedmioty rzeźbione w kości. np. szkatułki 1 okrągłe flakony na perfumy czy też puszki na chleb eucharystyczny lub kadzidło (pyxls). Tematy sakralne 1 świeckie mieszają sią w ich dekoracji tak dalece, że wielokrotnie trudno orzec, do jakiego celu służyły. Wiele plakietek o treści religijnej, obecnie znajdujących slą w zbiorach Rawenny. Paryża, Leningradu, Moskwy czy Londynu, zbliża sią pod wzglądem stylistycznym do wyrobów koptyjskich w Egipcie, a wiele o tematyce pogańskiej, antycznej, nie ma Już żadnego

239