IMG40

MEMUOS 230

MEMUOS 230

M im. i pytmtoi i rada PeJopsa (lab. 2i Jego matką jest kieseńia — Aeropc. córka kaurea. sprowadzona do Mv>n pracz Naupiwo. kiedy wycnal ją ojciec. Satem ac oddtŚM sę sztcbitm

tradycji głosiła, te ojcom Agamcnmona i Meadaoa był nr Atmtv lecz Pkpłeas. syn Atreusa r — Atitw. — Pkjflawł V marnej nawet autorzy apowadzpący >śę za opcouwem Płejacnca utrzymują zgodav. teo* umarł młodo, a Meaeboi wraz z brałem by b wychowywani przez Aireua.

W młodości Agamcmaoo i Menełaos zostali wysłani przez Aimsa na poszukiwank Tytslesa. Znaleźli go w Ochach i gnmdnłi do Myken. Aireus uwięził go i polecił zabić Tycstesa Ajgioosowi. lecz ów rozpoznał w porę aja i zabtł Atreusa I— Ajgistmk Apmemnon i Maitbffl mwch wówczas opuścić Mykeny, skąd wygnał sen \jpaos. i schronili tą w Sporcie u Tynda-non Tam po>kibdi córki króla - Agamemnon Rłytaj-aotą. a Menełaos Hdenę. O okolicznościach, w • tónch zawarto to ostatnie małżeństwo. — Helena. Z grona zaiotaiLow Menełaos został wybrany bądź przez Tywdareosa. bądź przez samą Helenę. Wszyscy konkurenci zobowiązali się uprzednio przysięgą do udzielenia pomocy temu spośród nich. na którego padnie wybór, w iaae gdyby ktoś inny jeszcze chciał wałczyć z wybrań-erm o posiadanie Hekny. Po śmierci Diaskurów Tyn-dareos przekazał na koniec królestwo Menełaosowi Obłego lo właśnie, w chwili kiedy ma się zacząć wojna • roamka. Menełaos panuje w Sparcie. dokąd przybywa Parys, by uprowadzić Hdenę.

Z małżeństwa Hekny i Menebosa zrodzili się Her-nuone (Iliada i Odyseja znają tylko ją) i Nikostratos (lab. 13) Późniejsi pisarze wymieniają jeszcze inne dzieci: Ajtiobsa, Troniosa. Monafiosa. Plejstenesa młodszego i córkę Mditę. Spośród wszystkich tych dzień Nikostratos i Ajtiolas mieli swój kult w Sparcie w epoce historycznej. Podczas nieobecności Heleny, ze związku Menebosa z niewolnicą zrodził się syn — Me-gapentes. tak nazwany z powodu .wielkiego smutku'", wywobaego ucieczką żony. Z niewolnicą imieniem Knos&a (bez w ątpienia pochodzącej z Krety, bo imię jej przy pominało miasto rodzinne Knotsos) miał drugiego syna. ksenodamosa. Niektórzy pisarze nie uznają Nikostratosa za syna Hełer lecz uważają go za dziecko z nieprawego krza. jak Megapentesa i Kseno-damosa. Z tyra przekazem jest prawdopodobnie związane podanie o wygnaniu Hekny przez Nikostratosa i Megapentesa po śmierci Menebosa (- Megapen-les. - Hełenai

Długie lata (co najmniej dziewięć lub w ięcej. skoro przyjmuje się. że Hermtona miała dziewięć bt w chwili porwana Hekny) Menełaos i Helena żyli spokojnie w Sparcie pośród bogactw gościnnego dworu. Szczęście to zostało zniszczone przez przybycie Pary sa, w czasie gdy Menełaos wybrał cię na Kretę. na pogrzeb swego dziadka (~ Katreus). Jeden z przekazów głosił, iż Mcnebot tam sprowadził nieszczęście na swój dom. Kiedy epidemia i nieurodzaj spadły na Spartę. za poradą wyroczni Menełaos udał się do Troi. aby złożyć ofiarę na grobach obu synów Prometeusza. -* Lykosa i Chimajreuss-Tam był gościem Parysa. Kiedy później munowolrne kogoś zabiwszy Parys musiał opuścić Troję, poszukał schronienia na dworze Menebosa; ów oczyścił go z winy i odwzajemni! gościnność. Wtedy właśnie, pod nieobecność króla, Parys miał uciec z Heleną. O innych wersjach uprowadzenia — Helena.

Iryda za» adomita Menebosa o nieszczęściu, które nań spadło.Posprsznr opuścił Kretę i powrócił do Sparty. Następnie zwoła! wszystkich wodzów, którzy złoży h przysięgę wobec Tyndareosa. Zażądał pomocy od brata, od Nestora, od Pabmedcsa. od Odyscusza (na temat okoliczności, w których ten ostatni udzielił swej pomocy — Odyseus). Udano się na poszukiwana Achillesa, którego Diomcdes i Odyseus odkryli w izbach niewieścich króla — Lykomedesa na Skyros. Później Menełaos i Odyseus udali się do Delf. by zapytać wyrocznię, jak zapewnić pomyślność wyprawie na Troję. W > roczna połecib im ofiarować naprzód Atenie Pronoi naszyjnik, który Afrodyta dała niegdyś Helenie: z kolei Hera opow iedzob się za Mendaosem i nk szczędziła trudu, by połączyć wszystkich Greków przeciw Parysowi, jej osobistemu wrogowi.

Menełaos uczestniczył w wyprawie z sześćdziesięcioma okrętami, nie on jednak otrzymał naczelne dowództwo. Zaszczyt ten przypadł jego bratu (o okolicznościach. w który ch zebrani w Au lidzie Grecy wybrali Agamemnona — Agamemnon). Menełaos był nieśmiały, mniej łaknął zaszczytów niż Agamemnon: dzielny wojownik, zdolny odeprzeć najgroźniejsze ataki: pozostawał zawsze na drugim planie. Był również mniej gwałtowny od innych bohaterów ruszających na Troję i wrogów ie często szydzili z niego, zarzucając mu. iż posuwa łagodność aż do słabości. Owa łagodność Menebosa przejawi się w przebaczeniu udzielonym ostatecznie Helenie, mimo iż poprzednio miał zamiar pozbaw ić ją życia (— niżej). Jego miłość do żony była wyjątkowo silna, nie mógł więc oprzeć się jej widokowi, kiedy ją ujrzał po tyłu latach rozłąki.

Natychmiast po wylądowaniu Greków łub - według innych przekazów - po zawinięciu na Tenedos Menełaos i Odyseusz jako posłowie przedostali się do Troi. Mieli upominać się o Helenę i skarby zagarnięte przez Parysa oraz podjąć próbę ugodowego załatw ienia sporu. Tam zostali przyjęci przez Antenora. który wprowadził ich przed Zgromadzenie ludu trojańskiego. Parys i jego zwolennicy odrzucili jednak wszelkie propozycje ugody; Antimachos. jeden z przyjaciół Pary sa, przekupiony przez niego, podburzał nawet lud do zabicia Menebosa. Wszelako udało się Antenorow i uratować go i wyprowadzić z miasta, lecz odtąd wojna była nieunikniona.

Na początku Iliady odbywa się pojedynek Pary sa z Menelaosem. Ten ostatni rani wroga tak dotkliwie, że Afrodyta pragnąc uratować Parysa, osłania go obłokiem i przenosi do domu. Agamemnon zwraca uwagę Trojanom przyglądającym się walce, że zwycięstwo należy oczywiście do jego brata i żąda wypełnienia warunków ustalonych przed pojedynkiem, wedle których Helena miała należeć do zwycięzcy. Gdy Trojanie wahają się. Pandaros strzela z tuku do Menebosa i rani go lekko. Wówczas wybucha ogólna walka. Wkrótce Menełaos zabija Skamandriosa i mierzy się z Eneaszem. Wieczorem Hektor wyzywa do walki kogoś z Greków. Menełaos występuje i ma przyjąć wyzwanie, kiedy zatrzymują go Agamemnon i inni wodzowie.

Podczas walki wokół okrętów Menełaos rani Hele-nosa i zabija Pejsandrosa. następnie Hyperenora. Do-lopa. wreszcie Toasa. Po śmierci Patrokłosa Menełaos pierwszy występuje do walki o jego zwłoki. W tedy zabija Eufoibosa i Podesa. To on wysyła Antilochosa. aby zaniósł Achillesowi w iadomość o śmierci pizyja-ciela oraz odciąga ciało Patrokłosa daleko od pob

wicowej zjawy. Zeus chciał jednak tej wojny dla wyniesienia „półbogów", herosów- zrodzonych z bogiń i śmiertelnych: Heleny będącej jego własną córką. Parysa również pochodzącego z jego rodu: Achillesa, syna Tetydy itd. Ta wersja wywodzi się prawdopodobnie od Stesichora- Została przejęta z pewnymi zmianami przez Eurypidesa w tragedii Helena. Tam to Hera oszukuje Parysa, dając mu fałszywą Helenę. Prawdziwą Helenę porwał Hermes na rozkaz Zeusa i przeniósł do Egiptu, do Proteusa. który ma obowiązek jej strzec. Kiedy Menełaos przybywa do Egiptu, przywożąc z sobą fałszywą Hdenę. rozwiewa się ona w powietrzu a on odnajduje prawdziwą żonę.

Pod koniec życia, po długich latach spędzonych u boku Heleny. Menełaos został żywcem przeniesiony na Pola Elizejskie, co było dowodem łaskawości Zeusa dła zięcia.

Mit późniejszy, sztucznie złożony z rozmaitych fragmentów, podawał, że Menełaos i Helena udali się do Taurydy na poszukiwanie Orestesa i tam zostali złożeni w ofierze przez Ifigenię na ołtarzu Artemidy.

Za czasów Pa uzan tasza pokazywano jeszcze w Sparcie dom zamieszkiwany niegdyś przez Menełaosa. Oddawano mu cześć jak bogu. Mężczyźni przybywali tam z prośbą o siłę na wojnie, podczas gdy kobiety zwracały się do Heleny o piękność i urok. bg

II II 58I n.. III 21-120: 203 nu 310-382: IV 7 nu 93-187; V n 561-579: VI 37-65: VB 94-122: X 25 nu XI 459 nu XIII 581 nu XIV 516-519: XV 550-545: XVI 311 n . XVII 1-60. 89-122: 246-255: —1553-581:656-699:700 nu XXIII262-652: Od III 286 n IV 271 nu 351 LuS. li 1295 E Ot I< "^j _r :Apd Ul 10 *- ll.2:Ł> 1115 nu V 21 nu VI 29:Scfeol m// 17; 0249 III 175: IX 150. in Od IV II. 12.

III 267: Hy*. Fab 78; U: 95:97; 108 Tza. m Lyc. 103. 132: 136. 149. 202:8SI:.4ntt4 154 n . PoMhom 729nu Aiguin. Tfaeoc. XV IH iscfaol.ad V 51: Sdwl. inS £7.539: Ve»*. Irc VI494 a : Sen .in Vcfg Ar* 1651: Alb. VI232eau E. Tr 864 nu Pm 133.8: II13.3:17.3 18 j6:22.0. IH I.

5:12.6:14 6.18.13:16:19.9:22.2. IO. IV 1.4 V *. ?. 18.3:22.2; VI25.

3: VII21. S VIII 23.4; 53.5: X 16.4 25. 2 n . 26.3:7; 8 32.2:0*. Ua XIII 198 nu O- S. XIII 293: Diet I 4. 6-11: II 20. 26: Hdi. H 112-120. ScboL in Ar. 1.714.

MŁNLSTŁUS (MeveoOeuę)- należy do rodu E-rechtydów. jego ojciec. Peteos. był bowiem wnukiem króla Erechteusa. W czasie wyprawy Dioskurów przeciw Attyce przebywał na wygnaniu, podczas gdy — Te-zeusz był w państwie umarłych z Pęjritoosem. Diosku-rowie sprowadzili go i osadzili na tronie Aten. Po powrocie Tezeusza Menesteus miał usunąć się na Skyros.

Istniały jednak jeszcze inne przekazy: w „Katalogu okrętów” w Iliadzie Menesteus występuje jako dowódca sit ateńskich. Znajdował się pośród wojowników, którzy ukry li się w drewnianym koniu. Po upadku Troi udał się na Mełos. gdzie rządził po śmierci króla Polyanaksa. Przypisuje mu się także założenie Skytel-tionu, pomiędzy K roto nem i Kau tonią, na wybrzeżu Bruttium. Strabon wymienia również „Port Menesteu-sa” na wybrzeżu bet yc kim. niedaleko Gad es. bg

II U 546nu IV 327b.;XII 331 *uXIU690:Tb*. fwrtwr B$U»Lyc 911: D.S I 28.H>*. Fab,97;Pm 11.2:3.3; 17.5 nu23.8. II 25.6.III 18. 5;Ptn77tfs32ouSir. 111 !40:VI26l:DicŁVl2nuApd MLIII 10.8: £j» 124: III II: VI 15 b.

231

bitwy. W osiatnich pieśniach Ukuty niemal się nie pojawia, uczestniczy jedynie w igrzyskach żałobnych n> cześć Patrokłosa. współzawodnicząc w wyścigach rydwanów.

W wydarzeniach późniejszych od akcji Iliady znowu wy stępuje postać Menebosa. Kiedy Parys poległ od strzały Filokteta. Menełaos zbezcześcił jego zwłoki. Jest wreszcie jednym spośród wojowników, którzy zajęli miejsce w drewnianym koniu. Podczas zdobywania miasta Menełaos rzucił się ku domowi Deifbbosa. wiedząc, że tam znajdowała się Helena (po śmierci Parysa poślubiła bowiem Deifobosa - Deifb-bos, — Helena). Aby wtargnąć do domu. musiał stoczy ć jeszcze gwałtowną walkę, w której zabił Deifobosa.

O spotkaniu Menela osa i Heleny istnieje wiele wersji. Według Wergiliusza na przykład sama Helena wezwała Menełaosa i Odyseusza do domu: miała ponoć ukryć wszelką broń. otworzyć drzwi i zapewnić tym sposobem zwycięstwo pierwszemu mężowi. Opowiadano jednak również, że po zabiciu Deifobosa Menełaos wtargnął do domu. chw-ycił Helenę za włosy i ciągnął ją ku okrętom jako brankę wojenną. Grecy przyznali ją Menelaosowi w części łupu przypadającej bez losowania. nie tak jak inne niewolnice-pozostawiając mu zgładzenie żony. Ujął się jednak za Heleną Odyseusz i ocalił ją. Jeszcze bardziej dramatyczna wersja głosiła, jakoby Helena schroniła się przy domowym ołtarzu, a Menełaos rzucił się ku niej ze wzniesionym mieczem. Jednak na widok jej obnażonej-z powodu nieładu stroju - piersi, owładnęła nim miłość i pogodził się z żoną (— Helena).

Po zwycięstwie Menełaos przyśpieszył powrót, podczas gdy jego brat pozostał w Troi na czas złożenia ofiary Atenie, której gniewu się lękał (z powodu epizodu z — Kassandrą). Osiągnąwszy Tenedos. a następnie Lesbos, Menełaos przebył później morze aż do Eubei i żeglował ku przy lądkowi Sunion. Tam zmarł jego sternik Frontis i Menełaos zawrócił, aby wy prawić mu pogrzeb, ty mczasem zaś towarzyszący mu Nestor i Diomedes kontynuowali podróż. Kiedy Menełaos podjął dalszą żeglugę i dotarł na wysokość przylądka Maki. pochwyciła go burza i zaniosła aż ku Krecie, gdzie większość statków osiadła na mieliźnie. On sam odbywał dalej podróż aż do Egiptu, gdzie-jak powiada Odyseja- pozostał pięć lat i gdzie zdobył wielkie bogactwa.

Opuszczając Egipt, Menełaos został zatrzymany na wyspie Faros przy ujściu Nilu wskutek ciszy morskiej, która nie pozwoliła na dalszą żeglugę. Trwało to dwadzieścia dni, a pod koniec lego okresu, zaczął żeglarzom grozić głód. Bóstwo morskie — Ejdotea, córka morskiego boga Proteusa. ukazała się wówczas Menelaosowi i poradziła, aby zasięgnął rady jej ojca co do sposobu dotarcia do Sparty. Proteus nakazał mu powrócić do Egiptu i tam złożyć ofiarę bogom. Mene-laos uczynił lak i w końcu powrócił z Heleną do Sparty. w osiem lat po opuszczeniu Troi. a osiemnaście od początku wojny.

Inna wersja głosiła, że w Egipcie Menełaos odnalazł prawdziwą — Helenę, strzeżoną przez Proteusa (który jest tu królem, a nie bóstwem morskim), od chwili gdy z Parysem wylądowała w kraju. Parys sprowadził bowiem do Troi jedynie zjawę, Helenę stworzoną z chmury, a więc na Helenie nie ciążyła żadna wina. Według tej wersji cała wojna trojańska zostałaby stoczona i przelano by tyle krwi dla zdobycia tylko mgła

MENESTIOS

MENESTIOS (Mevśot)toę)-jeden z wodzów walczących pod Troją pod bezpośrednimi rozkazami Achillesa, którego był siostrzeńcem. Był synem Poly-dory. córki Peleusa, i boga rzeki Sperchejosa. Jeden z przekazów podawał Polydorę nie za córkę Peleusa. lecz

18 Słownik mitologii greckiej