IMG
80

252 HANNA SERKOWSKA

Słabością najzacieklejszych krytyk tej prozy jest jednak brak racjonalnego uzasadnienia napaści: „nie podoba mi się, jest odrażająca”. Nie znają i nie lubią, by tak rzec, parafrazując G. Manganellego. Odbiór tekstów pulp nie ogranicza się wszak jedynie do kryterium gustu.

Zacznijmy od początku. Wszystkiemu winne lata 70., anni di plombo, okres intelektualnej posuchy. Ukazuje się wówczas mało powieści, a intelektualiści „zintegrowani” uprawiają niemal wyłącznie eseistykę. Wydawnicza inicjatywa turyńskiej Einaudi z lat 80. owocuje serią utworów autorstwa najczęściej debiutujących pisarzy, wkrótce określanych mianem pisarzy pulp lub „kanibalami”. Chodzi o serię „Under 25”, dla której Tondelli (obok niego prekursorami tej „eklektycznej fauny młodzieżowej” byli A. De Carlo, A. Busi i S. Benni) miał za zadanie pozyskiwać i promować młodych zdolnych, przełamując wydawniczy impas. Sam Tondelli, w Altri libertini (1980) aktualizujący Ragazzi di vita P.P. Pasoliniego (podzielając zresztą pod wieloma względami losy rzymskiego pisarza: jak Pasolini był oskarżony o obsceniczność, jak tamten zmarł młodo), wniósł ważny wkład w twórczość pokolenia adeptów średniej powieści autorskiej. Sam termin 'młodzi kanibale’ {gio-ventu cannibale) w odniesieniu do nowicjuszy w literackim fachu ukuł D. Broili, który zebrał i opatrzył wstępem pierwszą w historii literatury włoskiej „antologię skrajnego horroru”¹. Autorzy opowiadań zebranych w tym tomie śmiało porzucają wszelkie zasady, mogące kryć się pod najszerzej rozumianym pojęciem decorum, dając przykład pisarstwa eksperymentalnego zarówno pod względem doboru postaci (ich postaw, zachowań, światopoglądu), w obszarze świata przedstawionego, jak i - co najważniejsze - w warstwie językowej. Są to opowiadania o silnie zakłóconej lub nieistniejącej tradycyjnej strukturze fabularnej (zniesione są w nich nie tylko związki przyczynowo-skutkowe i celowoś-ciowe, np. w opisach mordów tyleż wyszukanych, co pozbawionych motywów), wyzerowaniu podlega także wymiar czasu (najczęściej anonimowi bohaterowie poruszają się po powierzchni wydarzeń w bliżej nieokreślonym z punktu widzenia chronologii, równie anonimowym czasie teraźniejszym). Preferują bohaterów, których znamy z Pokolenia X: wycofanych, niepewnych siebie, kruchych i nieodpornych, choć nieprzewidywalnych w swoich działaniach, tęskniących za autentycznymi uczuciami, prawdziwymi więzami. Afatyczni, naiwni, niedojrzali lub wręcz dziecinni, kiedy indziej - osoby kulturowo obce, upośledzone, o zatartych cechach osobowych. Tak autorów tych - motywy swoich lęków raczej skłonnych ukryć niż obnażyć - opisuje F. La Porta: „... nowe pokolenie (...) jest całkowicie niezdolne do stawienia czoła normalnej

__v Kanibale* w prozie włoskiej schyłku wieku_253

presji emocjonalnej, jaką wywiera na nas otaczająca rzeczywistość (...), przez co zmuszone jest rzeczywistość ową egzorcyzmować, okłamywać, ukrywać”². Samych autorów zaś zwykło się dzielić na buonisti, czyli umiarkowanych czy tradycjonalistów (ich utwory utrzymują wyższy poziom literacki) i cattmisti, transgresyjnych, „kanibali” właściwych, jak A. Nove, którego proza posłuży za punkt odniesienia dla niniejszych rozważań.

Nove zdołał osiągnąć w swoich utworach szczyty wulgarności i trywialności. Jego bohaterowie to w pełni zintegrowane, syte mieszczuchy, zapamiętale konsumujące i bezrefleksyjnie wcielające w życie spływające z telewizyjnego ekranu komunikaty. Właśnie telewizją, jej przekazem, spotami reklamowymi przesycone jest pisarstwo Nove, zarówno pod względem treści, jak i w warstwie językowej. Syndrom tele-mediatyzacji, którym skażona jest proza Nove, sięga absurdu, przejawia zarazem cechy groteski i horroru. Kondensuje, przerysowuje i podaje w niestrawnej pigułce, wykorzystując kinematograficzną i telewizyjną technikę przekazu, ociekające krwią i przemocą sceny morderstw i gwałtów, natężeniem i pomysłowością wielokrotnie przewyższające te rzeczywiste. Cała uwaga pisarza skupia się wokół tego medium, w efekde jego książki tworzą swoisty telewizyjny palimpsest inprogress. Telewiza-cja, pan-telewizacja czy tele-ontologia posunięta do granic możliwości, jest jedyną prawdziwą religią, organizującą żyde mieszkańców metropolii, społeczności całkowicie zmediatyzowanej i zawłaszczonej przez środki przekazu, zakotwiczonej w najbanalniejszej rzeczywistośd, zanurzonej w konsumpcji. Zakupy w supermarkede niespodziewanie mogą stać się okazją do zamordowania rodziców, którzy, jak czytamy w Woo-bindzie znowu kupili ten sam płyn do kąpieli. Bohater Woobindy wyraża niechęć do kapitalizmu jako wytworu kultury mieszczańskiej (reprezentowanej przez pokolenie rodziców) w aktach rozpaczliwego hedonizmu (seks i narkotyki). Ponadto telewizacja, której poddana jest rzeczywistość w książkach Nove, wyraźnie dyskwalifikuje empirię na rzecz oglądu zapośredniczonego day after, z bezpiecznego (?) dystansu, „po”.

Zważywszy, że mam teraz telewizor 24-calowy wodoodporny, mogę oglądać Ruandę w drodze do Mediolanu w moim Cherokee Limited T.D. 4x4, bo mam teraz takie urządzenie w desce rozdzielczej z pralką, radiem i telewizorem, mogę więc oglądać wszystkie rodzaje śmierci, kiedy parkuję... Kiedy idę w góry z moim telewizorem w zegarku raz po raz zatrzymuję się, podziwiam krajobraz, jem coś i oglądam Ruandę.

LlddZdd 3NfADXVd.LV

1

Wydana przez Einaudi w 1996 r. antologia nosi tytuł Gioventu cannibale.

2

F. La Porta, La nuova narrałiva italiana. Tnwestimenti e slih difinesecoto, Bolku Boringhieri, Turyn 1999, s. 48.