Obrazek3

mul II

i współwystępują Łtt&biYim odruchaii)i_ob^.nnvo-ii. takimi jak: ucieczka, walka

hib atak (por Cozolino 2004; Kalat 2006).    "    ---—■

% 5$-tU4£13 wrptoria-inar.zn pdy osoba rcaguie niewspółmiernie silnymi emo-q«n» lęku, strachu ery paniki w obliczu nieznacznego zagrożenia. Na przykład wpada vv popłoch na widok niewielkiego pająka czy przeżywa silny lęk przed znalezieniem się na kładce przechodzącej nad ulicą z obawy, że podczas przebywania na niej nie uzyska na czas pomocy lekarskie]'. W takich przypadkach wskazuje się na nieadokwatność lub nieprzystosowawczość reakcji lęku czy' strachu i uaktywnianie w tych sy :uaęjach zachowań obronnych, a wspólwystę-pującc z nimi rożne przeży cia i doświadczenia rozpatruje sie w kategoriach symptomów zaburzeń lękowych.

~'Z jednej strony poziom adekwatności miedzy wielkością zagrożenia a intensywnością rcakcii emocjonalnej, z drucieLczas trwania i dynamika przebiegu emocji strachu lub lęku w obliczu niebezpieczeństwa sa zatem ważnymi kryte-nami aBaptacyjnóści vs meadaptacyjności tych*emocji. Emocje owe są ogromnie ważne, ponieważ sygnalizują jednostce zbliżające się niebezpieczeństw o, z którym powinna sobie poradzić albo poprzez ucieczkę, albo konfrontację i podjęcie walki.

Ze względu na znaczne podobieństwo w doświadczaniu lekuJ strachu.do dziś badacze nie ustają w poszukiwaniu kryteriów różnicowania między tymi emocjami. Lęk i strach tak bardzo są spokrewnione ze sobą, że w języku potocznym często terminy te stosuje się zamiennie. Dla ich zróżnicowania najczyściej wykorzystuje sic takie kryteria iak: (I) poziom realności (prawdopodobieństwa) niebezpieczeństwa, (2) stopień konkretności zagrożenia i (3) umiejscowienie zagrożenia!

ouaCii wy~.stcpu.jc wtedy, gdy osoba stżjc przed pi^wdopodcbnyri':. realnym niebezpieczeństwem, na przykfarT ni cny żdrowinTżycia, ważnej osoby, dobrego . imienia, natomiast lek, gdy owo niebezpieczeństwo jest małoreajne, czyli Jego pojawienie się jest malcTprawdepodobne. O Icku mówi się wtedy, gdy osoba obawia sie czegoś, co ma swoje źródła w niej samej, natomiast o strachu, gdy

lęku jest rozpoznawana, to wówczas częściej mówi sięo strachu niż wiśly^gci^ źródło obaw jest niejasne, enigmatyczne czv trudne do zidentytikowanja.

Poza próbami różnicowania lęku od strachu podejmuje się też wysiłki zmierzające do ucralpnia rw-tspLów między tym emoeiarr.i. Często występują one sekwencyjnie; najpierw pojawia się strach, potem lęk; albo przeżycie lękumożt yrniajpe strach przed kolejnym doświadczeniem leku. Na przykład matka urat kiwanego przed chwilą spod kół samochodu dziecka najpierw przeżyła przerażenie i strach, wynikający z realnego zagrożenia, potem ulgę z powodu szczęśliwego zbiegu okoliczności, w końcu lęk, zwłaszcza gdy powraca myślami do wypadku i wyobraża sobie, co mogło się dziecku stać. Co więcej, lęk może stać się sUaciictn, gdy obiekt niepokoju.zostaje skonkretyzowany: a zanikający obiekt strachu powoduje, żc przeżywana dotąd emocja staje sic lekk-m. Na przykład gdy wczesne rozpoznanie śmiertelnej choroby nic zostaje potwierdzone, a osoba

I i niepokojem.

aświadczającą, jak i zewnętrznych obscrwaWrów. Zazwyczaj wsfcazujc sicraT

ę.Tiery podstawowe pr~ci mw tvch emocii. kłore w lrwywiouainycn przypacutacfi mogą być mniej lub bardziej widoczne: poznawcze, emocjonalne. fizjologiczne ibchąwfl

Aspekt poznawczy; Strach n osoby pojawia sję w oblicza jakiegoś kgłflcrgl-

eją bliżej nieokreślonego lub mało prawdopodobnego zagrożenia Gdy osoba nie identyfikuje obiektu przeżywanych obaw. yA^kazuiejrcicdy ogromną czujność, ukierunkowaną na określenie i skonkreW?owanie przedmiotu zagrożenia, .engr.iżaiąoe obiekty są spostrzcgan e w spnsiih zv.iekształcon v. zazwyczaj rifco

Bojąc się, lud	.sne najczęściej i
. snu i a orzypui
- f
;gos zagrożenia	^1 ^ pizywony;
opowieści o rói	mych niebezpici

dopodobiehstwie pojawienia się zasłyszane w przeszłości pełne gt które spotkały innych łudzi.

(Aspekt emoejonalnyżftV przypadku strachu jest to uczucie grozy czy przerażenia^ natomiast lęk to uczucie obawy, niepokom czy' panda. Lęk i Strach arietą

osobę, cha	ć nic zav	sze tak się dzieje. Gdy nic są rozpoznawał	\c, wtedy osoba
mówi o dóśwńadczaa		ivm napięciu albo czasami o nieprzyijemnyT	rv DObiiflzcn
^Aspekt	fizjologie	zny i somatyczny, przeżywanie emocji str:	achuil^tuznaj-
dnie wvra		strony w przejawach zewnętrznych, na pr	rykład w postaci
	1..,k.	CrwkuiCi.ia, uiŻCuui i;*k, »/.vWlCUO OUUCCl	ut czy w ręcz od-
wrotnie —	trwania w	oshmieniu. odrętwienia i niemocie, z drogi	ei wewnętrznych.
zwrązanv<	'.h na_przv	kład z uczuciem scisku w zołaaku, paiouac	14 inBBWr.
rzon istni j	iditowym	i . Dochodzi bowiem do pobudzenia układu	autonomicznego.
	;cm w wn	ókszyrn stopniu dotvczv części współczuto	ej, a czasem przy-
		;ć wspólczulna przygotowuje organizm do	natychimasRiy. ej.
	ici reakcji	lYDu ..ucieczka łub atak”, natomiast przyw	.spółczułna wzraa-
ca trawie	nic i inne	procesy związane z magazynowaniem cną	■gii, przygotowują-
~ TbAStc-feai TT - > .V ... j :»l i -

Aspekt behawioralny. tTradrco sóbic wyobrazić przeżywanie emocji bez go* towości do działania, wynikającej z mobilizowania zasobów i dążenia do ich zachowania. Strach i lęk najczęścici wywołma dwa odmienne styk nciec?.lce (unikanie) lub atak (walka). Żeby podjąć watkę-, ttifciiba .aocntyflkow^ać wroga lub przeciwnika. Ątak występujej^ości^^cy jaśoba nrzemyą stygw \v obliczu konkrcTncgo zagrożenia, niż w tedy, gdy aosWieoc-za lękujsVs\xm\v yste-mTi aeego ;d^iż£] lńcokrc&^    '. .'vn:.n 2005; ScUgman,